|
3.2. Olingan natijalar tahlili.
Biz amaliyotchilar nuqtai nazaridan kasb-hunar kollejlardagi tasviriy san’at
mashg‘ulotlarida manzara ishlash mazmuni tanlangan bo‘limlarini o‘rganishning
maqsadga muvofiqligini aniqlashga urindik, bunda hanuzgacha o‘rganilmagan
47
yoki faqat tanishtirish uchun o‘rganiladigan bo‘limlarni e’tiborga oldik. SHunday
qilib, ishimizning nazariy qismi mantiqan kuzatilayotgan tajriba tariqasida
tekshirishga
o‘tildi,
bu
esa
kasb-hunar
kollejlardagi
tasviriy
san’at
mashg‘ulotlarida manzara ishlash mazmunini tanlash bilan bog‘liq.
Shu maqsadda biz so‘rovnoma (anketa) tuzdik. Tajriba so‘rovnomasida
kasb-hunar kollejlardagi tasviriy san’at mashg‘ulotlarida manzara ishlash bilan
bog‘liq o‘quvchilar qatnashdilar.
So‘rovnomaga nafaqat ahamiyatlilik mezonini amalga oshirish natijasida
tuzilgan savollar, balki tasviriy san’at fani bo‘yicha amaldagi dasturlarni tahlil
qilish, kasb-hunar ta’limi bitiruvchilari bilimiga qo‘yiladigan talablar, kirish
imtihonlari variantlari tahlili natijasida paydo bo‘lgan savollar ham kiritildi.
Natijada so‘rovnomaning barcha savollari uch bo‘limga ajratildi:
1) “A” bo‘limi – tasviriy san’at fani bo‘yicha dasturlarda belgilab qo‘yilgan
o‘quvchilardan talab etiladigan bilim, ko‘nikma va malakalardan kelib chiqqan
holda tuzilgan;
2) “V” bo‘limi – kollejlar uchun noan’anaviy bo‘limlar, shuningdek, unda
o‘rganiladigan, ammo ko‘nikma va malaka shakllanishini talab qilmaydigan
mavzulardan tashkil topgan;
3) “S” bo‘limiga badiiy ijodiy tafakkurga xos bo‘lgan ko‘nikma va
malakalarni baholashga yo‘naltirilgan savollar kiritilgan.
Bo‘limlarning har bir savoli 10 balli shkala bo‘yicha baholandi.
Ma’lumotlarga ishlov berilganda nafaqat qo‘yilgan ballarning o‘rtacha arifmetik
qiymati hisoblab chiqildi.
“A” bo‘limi bo‘yicha bir nechta savollarning tanlov yo‘li bilan
baholanishiga misol keltiraylik.
Mazmunli-metodik mezonga ko‘ra, amaliy material bilan ishlashga nazariy
materialni o‘rganishga qaraganda ko‘proq vaqt ajratish kerak. SHu sababli,
so‘rovnomaga turli kompozitsiya ishlash malakasini aniqlashga doir savollar ham
kiritildi. Ma’lum bo‘lishicha, so‘rovnoma ishtirokchilarining fikricha, eng muhimi
“mavzuli kompozitsiyaga oid masalalar”ni echishdir. Bundan tashqari, kirish
48
imtihonlari materiallarining tahlili shuni ko‘rsatdiki, “Kompozitsiya” mavzusi
bo‘yicha bilimga ega bo‘lish bir qator topshiriqlarda ko‘zda tutilgan. SHu tarzda
ushbu materialning tizimli takrorlanishini maqsadga muvofiqligi tasdiqlandi.
So‘rovnoma ishtirokchilari kasb-hunar kollejlardagi tasviriy san’at
mashg‘ulotlarida manzara ishlash mazmuni o‘qitish metodlaridan foydalanishga
yuqori baho berishdi.
Kasb-hunar kollejlardagi tasviriy san’at mashg‘ulotlarida manzara ishlash
mazmuni ta’limning badiiy tafakkurni rivojlantirishga ta’siri to‘g‘risidagi
farazimizni tasdiqlash maqsadida biz “Manzara tasvirlash” bo‘limini o‘rganish
bo‘yicha metodik tavsiyalarni ishlab chiqdik. Biz shunga asoslangan edikki, badiiy
tafakkurga xos bo‘lgan malakalarni rivojlantirish tasviriy san’at ta’lim mazmuni
rangtasvir o‘qitish metodikasining o‘ziga xosligi bilan uyg‘unlashgan taqdirdagina
ta’minlanadi. Shu tarzda o‘quvchilarga ishlab chiqilgan materiallarni tekshirish
vazifasigina emas (bu hol har bir tajribada ko‘zda tutiladi), balki badiiy
yo‘nalishidagi kasb-hunar kollejlarda tasvirlash ta’limining metodik jihatdan
o‘ziga xosligiga asoslangan maxsus ta’lim metodikasining badiiy tafakkurni
rivojlantirishga ko‘rsatadigan ta’sirini tekshirish maqsadi qo‘yilgan edi.
Biz ishlab chiqqan metod bo‘yicha Toshkentdagi Respublika dizayn
kollejida
mashg‘ulotlar
olib
borildi.
Hammasi
bo‘lib
tajriba-sinov
auditoriyalarining 69 nafar o‘quvchisi qamrab olindi.
Nazorat guruhlari shu tarzda tanlandiki, ularda ta’lim diplomantning
shaxsan o‘zi va tajribali o‘qituvchilar tomonidan olib borildi, tasviriy san’atga oid
bilimlar hajmi esa tajriba guruhlaridagiga o‘xshash edi. Ammo kasb-hunar
kollejda: tajriba guruhlarida ham, nazorat guruhlarida ham nazorat so‘rovnomalari
natijalari yuqori emas edi. O‘quvchilarda badiiy madaniyatining etarli emasligi,
tasvirlashning asosiy bosqichlarini ajrata bilmaslik, grafik malakalarning etarli
emaslik hollari aniqlandi.
O‘rgatuvchi tajribada nazorat guruhlarining yo‘qligi o‘quvchilarning tajriba
boshidagi va oxiridagi malakalarini taqqoslash asosida ta’lim samaradorligi
to‘g‘risida xulosa chiqarish imkonini berdi. Tajriba davomida mashg‘ulotlar olib
49
borish jarayonini kuzatishdan tashqari, o‘quvchilar o‘rtasida so‘rovnoma
o‘tkazish, o‘qituvchilar bilan suhbatlashish, sinov va nazorat ishlari amalga
oshirildi.
Ishlab chiqilgan metodikaning samaradorligini tekshirishga, xususan, uning
bir qator malakalarni rivojlantirishga ko‘rsatadigan ta’sirini aniqlashga qaratilgan
tajribaning asosiy maqsadidan kelib chiqqan holda biz sinov ishini o‘tkazdik.
U shunday tarzda tuzildiki, topshiriqlarning mazmuni o‘quvchilarning
bevosita “Kompozitsiya asoslari” bo‘limini o‘rganishi natijasida shakllangan
ko‘nikmasi va malakasini tekshirishga qaratilmagan edi. Bunda faqat o‘quv
dasturida ko‘zda tutilgan bilim, ko‘nikma va malaka tekshirildi. Ayni paytda biz
ishlab chiqqan modulning an’anaviy bo‘lgan, shu bilan birga badiiy tafakkur
uslubiga xos ko‘nikmalar doirasiga kiruvchi malakalarning shakllanganligiga
ta’sirini aniqlash ko‘zda tutilgan edi. Bizning holatimizda bunday malakalarga
quyidagilar kiradi:
narsalar kattaliklarni kerakli aniqlikda o‘lchay olish;
amaliy tusdagi kompozitsiya masalalarni echish, bunda tasvirlarning barcha
bosqichlaridan foydalanish;
o‘lchashlarning nisbat qiymatini topa olish hamda olingan natijalarni nisbat
jihatdan baholay olish;
badiiy obrazlardan foydalana olish;
grafik vositalaridan tasviriy jarayonlarda qo‘llay bilish.
Yakuniy maqsadni ko‘zlagan holda (asosiy malakalarni shakllantirish),
shuni qayd etamizki, har biri u yoki bu malakani aniqlashga yo‘naltirilgan
masalalarning aksariyatini kesishmaydigan to‘plamostilari shaklida tasavvur etib
bo‘lmaydi. Bunday taqsimot nihoyatda shartli bo‘lib, masalalarning to‘g‘ri
echilishi faqat bitta qobiliyatdan dalolat beradi, deb hisoblash noo‘rin bo‘ladi.
Ammo aytish mumkinki, masalani echish jarayonining va uning natijasini tahlili u
yoki bu malakaning mavjudligidan dalolat beradi.
O‘quvchilarda yuqorida sanab o‘tilgan malakalarning mavjudligini
tekshirish uchun biz quyidagi sinov ishini o‘tkazdik:
50
Do'stlaringiz bilan baham: |
