“Himoyaga ruxsat etaman” Markaz direktori M. K. Xalikova

ILMIY-USLUBIY ISHLAR TAHLILI
Ingliz, rus va o‘zbek tillarini qiyoslab o‘rganish bo‘yicha bir qancha nazariy va amaliy ishlarni bajargan tilshunos olim J.Bo‘ronovning ta’riflashicha, qiyosiy tipologiya umumiy lingvistik tipologiyaning bir qismi bo‘lib, «u ikki yoki undan ortiq aniq tillar sistemalarini, tillardagi ma’lum kategoriyalarni deduktiv ravishda alohida o‘rganadi, tillar sistemalaridagi lingvistik hodisalarni bir­biri bilan taqqoslab, umumiy tipologik qoida va qonunlar yaratadi.
Qiyosiy tipologiya harakterologiya hamda universal grammatika kabi yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi. Bu yo‘nalishlarning har ikkalasi ham tilarni qiyoslash bilan shug‘ullanadi. Biroq ularning farqli jihatlari ham mavjud bo‘lib, harakterologiya tillardagi faqat bir xil qatlamlarni taqqoslaydi, universal grammatika esa tillarni taqqoslashda grammatik vositalardan tashqari leksik vositalarni ham inobatga oladi.
Ma‘lumki, sobiq Ittifoq davrida «tilimizning davr talabiga mos ravishda takomillashib borishida asosiy rol o‘ynagan» rus tilining qonuniyatlarini o‘zbek tiliga ham tiqishtirish, ular o‘rtasidagi o‘xshashliklarni izlash hollari yuz berdi. Ammo keyingi o‘n­o‘n besh yil ichida, ayniqsa, mustaqillik yillarida o‘zbek tilshunosligining taraqqiyoti yo‘lida qilingan ishlar, xususan, tilga sistema sifatida yondashish, tilning qurilish qonuniyatlarini struktural jihatdan o‘rganish, til birliklari o‘rtasidagi turlicha semantik (paradigmatik, graduonimik, partonimik, iyerarxik va h.k.) munosabatlarni aniqlash yordamida o‘zbek tilining yangi imkoniyatlari, lug‘aviy va grammatik birliklarning mohiyati, flektiv tillarda bo‘lmagan xususiyatlari kashf etildi.
Shu bois, tilshunoslikda to‘plangan ma‘lumotlar asosida o‘zbek va rus tillarini yangicha nuqtai nazardan chog‘ishtirib o‘rganish hozirgi kunning dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi. Aynan shu vazifalardan kelib chiqib qiyoslab o‘rgatishning yo‘l-yo‘riqlari bitiruv ishimizning ilmiy metodik vazifasini belgilab berdi.
Bitiruv ishda 2 til tilshunosligidagi ot – mustaqil so‘z turkumining grammatik xususiyatlari haqida ma’lumot berildi. Ma’lumotlarni tayyorlashda ilmiy rahbar bilan birgalikda faoliyat olib borildi. Turli manbalarga asoslanib bitiruv ishi qiyosiy tahlil qilindi.
Bitiruv ishidagi har bir berilgan metodik takliflar amaliyot bilan bog‘langan holda olib borildi. Ochiq darslar o‘tildi va tahlil qilindi. Amaldagi metodik holat o‘rganildi va muammolar aniqlanib, ularning yechimi bo‘yicha ilmiy taklif va tavsiyalar kiritildi. Ot so‘z turkumi mavzusini o‘tish usullari haqida ma’lumotlar berildi. Grammatik tahlil haqidagi fikrlar to‘liq ko‘rib chiqildi. Ot - so‘z turkumini qiyoslab o‘rgatish bo‘yicha dessetasiyalardan foydalanildi.
Tavsiyalar.

• 
  o‘quvchilarga mavzuni oldindan bering va mustaqil ravishda bilim olish ko‘nikmalarini shakllantiring;
  
• 
  Tilimiz tarixini o‘rgatish barobarida tahlili bilan tushuntirib keting:
  
• 
  darslarni noan’anaviy shaklda olib borishga harakat qiling;
  
• 
  o‘quvchilarning mavzu bo‘yicha olgan bilimlarini hayotda qo‘llay olishlik layoqatini shakllantiring;
  
• 
  dars jarayonida zamonaviy metod, usul va graforganayzerlardan natijaviylik asosida foydalaning.