«Himoyaga ruhsat etilsin» Pedagogika fakulteti dekani J. E. Usarov

II.1.Pedagogik konfliktlarni bartaraf etishda oila
Yoshlarni oilaviy xdyotga tayyorlash masalasining pedagogik aspektlari mustakillikning ilk yillaridanok tadkikotchilarning dikkatini tortib keldi. Yoshlarni oilaviy turmushga tayyorlash tafakkuri aynan mustakillik yillarida keng rivoj topdi, axoli urtasida targib va tashvik etila boshlandi, davlat dasturlarining bosh moxiyatini tashkil kildi. Mamlakat axolisining yarmidan kuprok kismini yoshlar tashkil kil shli, usib borayotgan yosh avlodni jamiyatda mustakil yashashga tayyorlash vazifasining dolzarbligi yoshlarni jamiyat xayotiga va oilaviy turmushga tayyorlash ishlarini jadallashtirishni talab etadi. Insonlarning uzaro munosabatlarida keskinliklarning usib borayotganligi, zamonaviy ziddiyatlarning inson tafakkuri va ongiga taʼsir etishi orkali uning psixologik xolatida salbiy va asabiy o^ibatlarning vujudga kelishi, yosh oilalardagi ajrim xolatlarning muntazam usib borayotganligi, bolalar va usmirlardagi agressiya xolatlarining vujudga kelayotganligi kabi muammolar talaba- yoshlarni oilaga tayyorlash vazifasini tulakonli olib borish talabini kun tartibiga kuyadi. Darxdkdkat, oiladagi soglom muxit, odamiylik, insonparvarlik munosabatlari farzandning ruxdy dunyosiga ijobiy taʼsir kursatadi. Ota-onaning uzaro yaxshi munosabati, mexribonligi, gamxurligi oiladagi farzandlarning munosabatlarini tugri shakllantirishga yordam beradi. Ona kdzida muloyimlik, shirinsuxanlik, kizlarga xos oriyat, uyatchanlik, ibo, iffat kabi fazilatlarni tarbiyalash bilan birga, unga uy-ruzgor yumushlarini urgatish xam lozim. Ota uglida tugri suzlik, mexnatsevarlik, olijanoblik, fidoiylik, saxovat peshalik kabi xislatlarni shakllantirishi bilan birga uyda erkaklar bajaradigan barcha yumushlardan xabardor kilishi kerak. Ayrgsh statistik malumotlarga Karaganda, bugungi intensiv turmush tarzini kechirayotgan oshalarda ideal siymoga yatsin ota uaftasiga farzandlari tarbiyasiga atigi 1,5 soat, ona - 4-5 soat, ish bilan mashgul deb saraluvchi ota - ¡2 minut, ona - 3 soat vatstini ajratar ekan. Bundan kurinib turibdiki, bu ajratilgan vatst bolaparning barkamol shaxe sifatida karor topishida yetarli emay. Yana muxim masalalardan biri ichkilikbozlik, kashandachilik inson sogligiga, oilasiga, nasliga, jamiyatimizga kanchadan-kancha noxushliklar olib kelmokda. Bu masalada davlatimiz tomonidan bir kator kdrorlar kabul kilingan, ammo unga salbiy illat sifatida karab, yeng shimarib kurashmokdamizmi? Umuman, uning ok,ibati xakdda uylab kuryapmizmi? Menimcha, “menga nima” kabilida kuprok tomoshabinga aylanib kolgandaymiz. Bu vaktda esa tu yl ar im iz, tugilgan kunlar,gap- gashtaklarda dasturxonimizning asosiy bezagi spirtli ichimliklar bulib solmokda. Eng achinarlisi shuki, bu tadbirlarning asosiy ishtirokchilari yoshlardan iborat. Ular tuylarda, tugilgan kunlarda, gap-gashtaklarda shunchaki xordik chikarishlarda soglik, uchun deb kutarayotgan kddaxlarining organizmga salbiy taʼsirini bilisharmikan? O ila iktisodiyotini, oila rishtasini, jamiyatimiz farovonligini buzayotganliklarini, aynik,sa, yosh avlodga taʼsirini- chi? Kuplab noxush xolatlar, bezoriliklar, xdtto jinoyatlar ushbu tadbirlarda “tuyib-ichish” ok,ibatida sodir bulmokda. Vaxolanki, yosh bolalarda asosan kattalarga takdid k,ilish kuchli buladi. Yukorida aytib utilgan tadbirlarda kattalarni arokda mukkasidan ketishlarini kurib xayot gashti shunday surilar ekan-da degan tushunchalarga borib kolmasmikan? Bu masala yuzasidan maxalla oksokollari kengashida anik, samarali tadbirlar ishlab chikilganmi? Maxalla faollari ushbu masalani xal etishda ojizlik k,ilayotganlari uz-uzidan maʼlum. Keling spirtli ichimlikning asorati xakida ilmiy maʼlumotlarga tayangan xolda fikr yuritish mumkin. Kuzatishlar shundan dalolat beradiki, 1000 ga yakin jinni bolalarning 500 nafarining onasi, 70 nafarining ota yoki onasi spirtli ichimlik isteʼmol kilar ekan.Fransuz vrachi Demma yigirma sakkiz yil davomida eri xam, xotini xam ichkilikka berilgan. Unta oilani kuzatgan. Bu oklada tugilgan 57 nafar bolaning 25 nafari bir yoshga yetmay ulgan, 5 nafari tutkanok,, 5 nafarining bosh miyasi suyu k, 12 nafari ashadsiy jinni bulib ulgan. Fakdt 10 nafarigina nisbatan soglom tugilgan. Tutkanok kasali bilan ogrigan xar 100 boladan 60 nafarining ota-onasi ashaddiy ichuvchi ekanligi aniklangan. Ichkilik turli xil jinoyatni keltirib chikaruvchi asosiy sabab xisoblanadi. Uning asosida otsibat k,otillik, bezorilik va boshkd salbiy kurinishlar bilan tugallanmokda. Dalillarga eʼtiborimizni kdrataylik: 70 % ga yakin kotillik, 80-90 % bezorilik asosan mastlik vaktida sodir etilar ekan. Faraz kilaylik agar spirtli ichimlikni isteʼmol kdiish 35 % ga kamaytirilsa, kotillik 40 % ga, bezorilik 25 % ga kamayadi. Demak, milliy mafkuramizda belgilangan xalk farovonligi, komil inson tarbiyasi uchun kurashishimizda avvalom bor ichkilikbozlik masalasiga millatimizdagi illat sifatida karashimiz lozim. Yana faktlarga murojaat etamiz: 100 gramm arok ichish jismimizdagi faol ishlayotgan 7500 ta tukdmani ishdan chikdradi. 75 gramm arok, isteʼmol kilgandan sung muskullarning kuchi 20-40 % ga kamayadi. Endi bayram tugilgan kun, tuy yoki dustlar davrasida tuyib, me’yordan oshirib ichgan ishchi, xizmatchining ertangi kun mexnat unumdorligini tasavvur eting.Spirtli ichimliklarni isteʼmol kilish bolalar va ayollarga tez taʼsir etadi. Ayol uchun alkogolizmga ruja kuyish 2-3 yilni tashkil etsa, 13-14 yoshli ugil yoki kiz bolaga isteʼmol kilgan bir kadax vino organizmga bir shisha arok kabi taʼsir etadi. Afsuski, yoshlar urtasida arok, vino, pivoga kizikuvchilar soni ortib bormokda. Bizningcha, alkogolizmga jidsiy illat sifatida karashimiz, ularni keng yoyilishiga sabab bulayotgan tadbirlar yuzasidan samaradorli faoliyat yuritishimiz lozim. Barkamol shaxsning shakllanishi subyektiv va obyektiv omillarga boglik- Oilada xar bir ota-ona bosh pedagog xisoblanadi. Ular farzandlarni soglom tur mush tarziga yunaltirishda asosiy rol uynaydi. Bu borada esa xar bir ota-ona yetarli bilim, maʼlumotlarga ega bulishlari lozim.
Shuni aloxida aytish joizki, kdsimgi pandnomalarda yozilishicha, inson boshida uchta kulfat bor emish. 1) ulim; 2) kdrilik; 3) nokobil farzand. Ularning ikkitasidan kutilishning ilojisi yuk- Ammo, uchinchisidan kutulishning ilojisi bor emish. Bu iloj, fatsat farzandni tugri tarbiyasiga boglik deb xisoblaydilar. Farzandlarimizga zararli odatlarning salbiy xususiyatini, moxiyatini daliliy misollar asosida ongiga yetkazish, mantik,iy tushunchalarini tarkib toptirib borish, xdmda tuy, bazmlarimizda alkogol ichimliklarsiz utkazish nafak,at o ila tarbiyasi muammosi bulib kolmay, balki millatimiz soglom avlodi masalasida yondashishimiz davr tatsozasiga aylanmokda. Uzbekistan Respublikayeyi Prezidentining 2004-yil 25 maydagi RG-3434 rakamli farmoni va unda kuzda tutilgan maksad va vazifalar, Vazirlar Maxdamasining 2002-yil 5 -iyuldagi “Oilada tibbiy madaniyatni oshirish, ayollarning sogligini mustaxdamlash, soglom avlod tugilishi va uni tarbiyalashning ustuvor yunalishlarini amalga oshirishning mak,sadli dasturi tugrisida” gi 242-sonli karorning bajarilipsh mamlakatimizda soglom oilalarning vujudga kelishiga zamin yaratmokda. Shu bilan bir katorda 2014-yilni “Soglom bola yili” deb eʼlon kilinishi munosabati bilan “Soglom bola yili” Davlat dasturi ishlab chikdldi va joriy etilmokda. “Soglom bola yili” Davlat dasturida belgilangan vazifalarni amalga oshirish esa taʼlim va tarbiya sifat va samaradorligini rivojlantirishga asos bulib xizmat kiladi.29 Inson aslida baxt va ezgulik uchun dunyoga keladi, shu orzu-umid bilan yashaydi. Lekin bu bilan ish bitmaydi, u shu niyatiga yetish uchun xdrakat qilishi, mexnat kilishi, yaxshilik kurishi uchun yaxshilik kil shli lozim. Insonning inson bulib shakllanishida, xayotda uz urnini topishida, el-yurt ichida izzat-xurmatga sazovor bulishida, yuksak axlod-odob koidayaarini uzida mujassam etishida oila asosiy urinni egallaydi. Oila shunday makonki, unda xdyotning davomiyligini taʼminlovchi shaxe shakllanadi, etnik madaniyat, urf- odatlar, axlokiy-maʼnaviy dadriyatlar sakdanadi va rivojlantirila di, jamiyat tarakdiyotini belgilovchi itstisodiy va maʼnaviy xdyot poydevori kuriladi va mustaxdamlanadi. Yurtboshimiz aytganlari dek, xdlkimiz kadim-kadimdan oilani mukdadas deb bilgan. Axir oila axil va totuv bulea, jamiyatda tinchlik va xdmjixdtlikka erishiladi, davlatda osoyishtalik va barkarorlik xukum suradi. Oilada tarbiyaning negizlariga ayeos solinadi. U bolada shakllanishi lozim bulgan barcha insoniy munosabat va fazilatlarni tarbiyalovchi xdyot maktabi xisoblanadi. Uzbek xal^i tabiatan bolajon xal k,- Bolaga nisbatan bagri xususiyatdir. Shu boisdan xam, ota-onalarimiz farzandlarning baxti uchun kelajagi uchun kayguradi. Ularning puxta bilim olishlari, kizikishlari buyicha kasb-xunar egallashlari, axlok-odob k,oidalarini mukammal bilishlari va ularga amal k,ilishlari uchun mavjud imkoniyatlarni yaratadilar. Chunki oilada bolani tugri tarbiyalash - mustaxdam poydevorli jamiyat barpo etilishining garovidir. Bola tarbiyasi keng samrovli, uzok davom etadigan murakkab jarayon bulib, uning uziga xos xususiyatlari mavjud. Ushbu jarayon turmush kuradigan yigit va kizning bir-biriga xar tomonlama munosibligidan boshlanadi. Bulajak ota-onaning sog-salomatligi, nasil-nasabi, dunyokarashi, ichki va tashki dunyosi, axlok-odobi, moddiy va maʼnaviy darajasining mosligi, turmush kurishga maʼnaviy va jismoniy tayyorligi farzand kurish va uning tarbiyasida muxim axdmiyatga ega. Oila mustaxkamligi, maʼnaviy va jismoniy barkamol farzand jamiyat mustaxkamligi va maʼnaviy yetukligining garovidir. Soxibkuron bobomiz Amir Temur xam ugil uylantirishda kelin tanlashni, farzand tarbiyasini davlat siyosati darajasiga kutarganligi xdm bejiz emas. Davlatning kudrati - soglom fikrli, bilimli, axlok-odobli, xalk, millat, Vatan takdiri uchun jonini tikkan insonlar kulida. M aml akatim iz mustakilligi yillarida Prezidentimiz I.A.Karimov raxbarligida olib borilayotgan siyosatning ustuvor yunalishlari xisoblanadigan ayollarning davlat va jamiyat kuril ishidagi rolini oshirish, oilani xar tomonlama mustaxkamlash, oilada va taʼlim tizimida yoshlarni barkamol kdlib tarbiyalash, axoli salomatligini mustaxkamlash borasida amalga oshirilayotgan muxim ishlarning negizida xam aynan shu goya yotibdi. Millat genafondini saklash - aynan shundan boshlanadi. Er yoki xotin nasl-nasabvda mavjud irsiy kasalliklar, maʼnaviy kashshoklik kabi salbiy xolatlar kelgusi avlodlar takdiri, millat kelajagi uchun xam xavflidir. Darxakikdt, oilasining baxt- saodatini, roxdt-farogatini uylagan odam shu masalalarni xam nazardan chetda koldirmasligi shart. Chunki farzand er-xotinning mexr-muxdbbat asosida kurilgan ixtiyoriy ittifotsining mevasidir. Abdurauf Fitrat aytganidek: uylanishning birinchi matssadi farzanddir. Avlodni tarbiyalash insoniyatning xizmatidir. K,achonki biz yaxshi axlok egasi bulgan farzandlarni tarbiyalasak, shundagina buynimizdagi bu xizmat majburiyati sokuit buladi, Kimki badaxlok, bolalarni tarbiya etsa, insoniyatga xizmat emas, balki dushmanlik kdlgan buladi. Jamiyat ularning farzandlaridan bezor buladi. Xush va yaxshi axlokk,a ega bulgan farzand, xushaxlok iymon soxibi bulgan ota-onadan buladi, agarda ota-ona axloksiz bulsalar, ularning tarbiyalari soyasida usgan farzand xam badaxlok buladi.Binobarin, kuyov va kelin xushaxlok bulishlari eng yaxshi fazilatdir”. Oila - jamiyatning boshlangich ijtimoiy buginidir. U uzida oila aʼzolarining extiyojlari, k,izik,ishlari, maillari, tarbiyasi va bopsha ijtimoiy faoliyat turlarini aks ettiradi. Ota-onalarning bola shaxsiga ilmiy dunyokdrash asoslari, maʼnaviy-axlokiy, nafosat, mexnat va boshxa ijtimoiy omillarni shakllantirish matssadida tizimli taʼsir kursatish jarayoniga oilaviy tarbiya deyiladi. Oilalar Respublikamiz va kishlokdarning yagona ijtimoiy- iktisodiy umumiyligi asosida rivojlanadi. Ayni paytda oilaviy turmush va oilaviy tarbiya uzining milliy xususiyatlariga xam egadir. Pedagogik diognostikada oila tarbiyasi uz milliy va demokratii xususiyatlari bilan bir-biridan farkdanishini xnsobga olish, oilaviy tarbiyada oilaning modsiy farovonligi, madaniy- maʼnaviy saviyasi, osoyishtaligi, oila aʼzolarining soni, tarkibi aloxida axdmiyat kasb etadi. Ukuv maskanlarida beriladigan taʼlim-tarbiya darajasi bilan ukuvchi-talaba shaxsining oilaviy turmush tarzi orasidagi alokadorlikning pedagogik jixatdan taʼminlanganligi xamda aʼlim oluvchilarningyutukdari, ularda shaxsiy sifatlarning tarkib topib borishini jadallashtiradi. Yoshlarning xul sh da uchraydigan nutssonlar: yolgonchilik, agressivlik, xukukbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olishda ukuv maskanlarida beriladigan taʼlim-tarbiyaning taʼsirini oshirish yullarini tadkik etixdda o ila diagnostikasining muxsm axamiyati mavjud. Pedagogika va psixologiya fanlarida ota-onalar bilan ish olib borishga doyr turli xil yondashuvlar mavjud. Bulardan K.Leongard, G.Myunsterberg, Dembo-Rubinshten, E.Klimov, I.Grebennikov, A.K,.Munavvarov, M.Kuronov, O.Musurmonova, L.Maxmudovalar tomonidan yosh va pedagogik-psixologiyaga asoslangan xolda yaratilgan maʼrifiy-axborotli yondashuvlardir. Bu yondashuvlarning mazmun va moxiyatidan kelib chikk,an xolda ota-onalarga uzluksiz va maʼlum tizim asosida yordam berish maksadida o ila uchun ommaviy taʼlim dasturlari xam ishlab chik,ilgan. Bu dasturlar asosida oilaning yoshlar tarbiyasidagi rolini faollashtirishga muvaffak, bulinmokda. Uzbek xalksning milliy xususiyatlari: axlokiylik, uzini-uzi anglash, milliy tuygu, milliy madaniyat, milliy kiyinish va yurish- turipada uz aksini topadiki, uzbek oilasining tuzilishi va shaxslararo munosabatini urganipsha bularni chetlab utish mumkin emas. Uzbek oilalari tuzilishiga kuyidagi sifatlar xosdir: k5sh bolalik; o il ada otaning bosh tarbiyachi sifatida namoyon bulipsh; k,arindopgchilik, bir necha avlodlarning birgalikda yashashi. Oilashunos olimlar: S.T.Inamova, V.Karimova, O.Musurmonova, F.Xdbibullayevalar tomonidan oilaning asosiy funksiyalari turlicha klassifikatsiya kilingan. Bu urinda oila funksiyalarini sanab utish bilan kifoyalanmay, balki ularni bir tomondan odamlarning modsiy xujalik-maishiy va ikkinchi tomondan, emotsional va ijtimoiy-psixologik exgiyojlarini kondiruvchi funksiyalarga farkdash muxim. Jamiyatning asosiy bugini bulmish - oilalarning vazifalari turli-tuman: Xar bir oila ijtimoiy tizim sifatida jamiyat oldida kuyidagi asosiy funksiyalarni bajaradi: iktisodiy, reproduktiv, tarbiyaviy, rekreativ, felisitologik, kommunikativ, relaksatsiya, regulativ (boshkaruv) Oilaning itstisodiyfunksiyasi uning asosiy tarbiyaviy funksiyasidir. Bolalarning akdiy, jismoniy axloksy estetik tarbiyasiga o il ada asos solinadi. O ila inson deb ataluvchi binoning fakat poydevorini kuyish bilan cheklanmay, balki uning sunggi gitttti kuyilguncha javobgardir. Jamiyatning komil fukdrosini shakllantirish, tarbiyalash xozirgi zamon oilasining muxim funksiyasi darajasiga kiradi. Chunki shaxsning ijtimoiylashuvi dastavval oilada amalga oshadi. Oilaning kommunikitiv funksiyasi — oila-aʼzolarining uzaro mulokot va uzaro tushunishga bulgan ex,giyojini kondirishga xizmat kiladi. Oilaning rekreativ funksiyasi — nikox-oila munosabatlari yuzaga kelgan dastlabki, ibtidoiy zamonlardan buyon unta xarakterli bulgan xususiyatlardan biri, oila-aʼzolarining axlokiy pedagogik- psixologik xdm0yalanish1shi taʼminlash, yosh bolalarga va mexratga yarok,siz kishilar yoki keksa sarindoshlarga modsiy-maʼnaviy va jismoniy yordam kursatish kabilardan iborat bulib kelgan. Bu xolat oilaning rekreativ funksiya sini ta sh kil kiladi. Oilaning rekreativ funksiyasi - uzaro jismoniy, modsiy, maʼnaviy va psixologik yordam kursatish funksiyalaridan biri xisoblanadi. Oilaning muxdm bulgan funksiyalaridan yana biri - bu uning reproduktiv (jamiyatning biologik uzluksizligini taʼminlash, bolalarni dunyoga keltirish) funksiyasidir. Bu funksiyaning asosiy moxiyati inson naslini davom ettirishdan iboratdir. Oilaning vazifasi fakdtgina yangi avlodni dunyoga keltiribgina solmasdan, insoniyat paydobulgan davrdan boshlab yashab kelayotgan ilmiy va madaniy yutuklari bilan tanishtirgan xolda, ularning salomatligini sakdab turishdan xam iboratdir. Oilaning felisitologik funksiyasi - xozirgi zamon oilasining tobora axamiyagi ortib borayotgan funksiyalaridan biri uning felisitologik funksiyasidir (italiyancha “felicite” - baxt degani). “Shaxsiy farovonlikka erishishga intilish oilaviy munosabalar tizimida kup jixatdan xdl kil^^vchi o mil bulib
bormokda. Oilada, er-xotinning bir-birini tulik, tushunishi ularning uzlarini baxtli xis kilishlarini taʼminlaydi. Shuningdek, uzidagi mavjud tabiiy-ijodiyimkoniyatlarini (iktidorni) ruyobga chikdrish, jamiyat va oila doirasida sarflash xdm nsonga uzini baxtli xis kilish imkonini beradi”30. Keyingi vaktlarda insonning imkoniyatlari ortgan sari uning baxtga intilish darajasi xdm ortib bormokda. Oilaning regulativ funksiyasi — oila-aʼzolari urtasidagi uzaro munosabatlarni boshkdrish tizimini, shuningdek, birlamchi ijtimoiy nazoratni, o il ada ustunlik va obruni amalga oshirishni ifodalaydi. Bunda kattalar tomonidan yosh avlodni nazorat kilish va ularni moddiy xamda maʼnaviy tomondan kullab-kuvvatlash nazarda tutiladi. Oilaning relaksatsiya funksiyasi - uning eng asosiy funksiyalaridan biridir. Bu degani oila aʼzolarining jinsiy, emotsional faoliyatini, ruxiy-jismoniy kuvvatini, mexdat kobiliyatini yana kdyta tiklash demakdir. Oila funksiyalarining muvaffakiyatli bajarilishi xar kanday oila baxtini taʼminlovchi mezon xisoblanadi. Shuning uchun oilaning uz funksiyalarini muvaffatsiyatli bajarilishi nafaxdt uning ichki xolatiga, shu bilan birga jamiyatning ijtimoiy soglomligiga xdm taʼsir etadi. 2012-yil Uzbekistan Respublikasida “Mustaxdam oila yili”, 2013- yil “Obod turmush yili”31 va 2014-yil “Soglom bola yili” deb eʼlon kdgsinishi32 munosabati bilan jamiyatimizning asosi bulmish oila institutini yanada mustaxkamlash va rivojlantirish, oilalarni, aynitssa, yosh oilalarning xukukiy, ijtimoiy-itstisodiy manfaatlarini ximoya kilish xamda kullab -kuvvatlashni kuchaytirish borasida olib borilayotgan barcha ishlarni sifat jixdtidan yangi boskichga kutarish lozimligi taʼkidlab utilgan. Obod turmushimizda jismonan soglom, maʼnaviy yetuk va xar tomonlama rivojlangan barkamol avlodni tarbiyalashda oilaning rolini oshirish, mustaxkam o il ada soglom bolani shakllantirishga doyr anik, maksadga yunaltir ilgan keng kulamli chora tadbirlar kompleksini amalga oshirish kuzda tutildi, amalga oshirilmokda.33 XX asrning 90-yillaridan boshlab yuz bergan ijtimoiy, iktisodiy va siyosiy xarakterdagi salbiy jarayonlar oklbatida oklada bola tarbiyasi instituta sifatida chukur tanazulga yuz tutdi. Bolaning uz oilasidan sixib chikirilishi bilan boglik, ayanchli
anʼanalar paydo buldi. Zamonaviy uzbek oilasi ichidagi ziddiyatlar va inkirozlar nuk,tai nazaridan oila institutiga nazar solinsa, yukoridagi xolatlar uzini ochik, namoyon etayotgan xolatlar xisoblanadi. Shu bilan birga, uzini pinxona namoyon kdlayetgan xolatlar, oila ichida kechib, tashkariga kup xam chshumayotgan, ammo kupayib borayotgan salbiy vaziyatlar xam mavjud (12-rasm). Xalkimizda shunday ran bor: kelishmovchilik, ziddiyat, janjal bulgan uyda roxat, baraka bulmaydi, - deb xisoblashadi. Oilada uning aʼzolarini xurlamaslik, giybat k,ilmaslik, xilgan ishlaridan ayb topmaslik, yemok-ichmoxxa xizganmaslik kabil ar xdr doim targib xilingan. Oila-aʼzolari muomalasida salbiy xis-tuygularni jilovlay bilish, bir-birini tushunib yetish, ziyrak bulish, rashk, gina-kudratning oldini olish yullariga yoshlarni urgatish darkor. Eng avvalo yosh yigit va kizlarni oilaviy turmushning barcha uziga xosliklariga ochik, va samimiy urgatish lozim. Erkaklar va ayollar psixologiyasi, ularning fiziologiyasi, maʼnaviy-ruxiy va jismoniy ex,tiyojlari kabi masalalarda zamonaviy karashlarning barchasini yoshlarga bermok, zarur. Ayollarimyuda erkaklarga nisbatan “garazli”, “shaxsiy moddiy talablarni kondiruvchi” sifatidagi egoistik munosabat keng tar kalgan. Erkaklar esa uz ayollariga oilaning xizmatkori, uning yumushlarini bajaruvchi, barchaga buysunishi lozim bir jixoz sifatida karashadi. Ikkala stereotip xam notugri xdmda uzgarishi lozim bulgan stereotiplardan xisoblanadi. Na erkakka, na ayolga “garazli”, fakdt “manfaat olish”ga yunaltirilgan munosabat kursatib bulmaydi. Garazli munosabat inson nafsoniyatini yerga uradi. Shu bilan b irga \ech kimga ustunlik asosida munosabat xam biddirib bulmaydi. Er va xotin munosabati raxmdillik, mexr-okibat, bir-birini asrash tamoyillari asosiga kurilmogi lozimligi barchaga ayon.