Ххii-мавзу

O‘zbekiston iqtisodiyotida davlat sektorining ulushi,

umumiy hajmga nisbatan foizda

Ko‘rsatkichlar	Yillar
	2005	2006	2007	2008	2019
YAlpi ichki mahsulot	24,2	22,2	20,7	20,6	19
Sanoat mahsuloti	21,6	20,6	20,1	18,7	29,0
Qishloq xo‘jaligi mahsuloti	0,5	0,3	0,2	0,1	0,1
Qurilish ishlari	9,0	12,6	10,6	10,4	10
Transport	62,1	61,6	52,9	51,7	50
Aloqa	3,0	3,0	3,2	3,3	3,3
CHakana savdo aylanmasi	0,4	0,3	0,2	0,2	0,1
Aholiga pullik xizmat ko‘rsatish	25,7	23,4	20,2	20,5	17
Tashqi savdo aylanmasi	23,4	17,6	17,4	23,8	15
Iqtisodiyotda band ishchilar soni	23,0	22,9	22,4	22,1	21,6

Manba: O‘zbekiston Respublikasi davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari.
Davlat xilma-xil shakldagi kapitalga egalik qiladi, kreditlar beradi, korxonalarga mulkdor hisoblanadi. Bu davlatni ijtimoiy kapitalning bir qismiga egalik qilishiga olib keladi.

Davlat iqtisodiyotni bevosita tartibga solishda ma’muriy vositalardan foydalanadi. Ma’muriy vositalar davlat hokimiyati kuchiga tayanadi va taqiqlash, ruxsat berish va majbur qilish xususiyatidagi tadbirlarni o‘z ichiga oladi.

Tartibga solishning ma’muriy vositalaridan foydalanilganda yaxlit takror ishlab chiqarish jarayoni yoki uning alohida tomonlarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri tartibga solish ko‘zda tutiladi. Ayniqsa ishlab chiqarish tanazzulga uchragan davrda iqtisodiyotga bilvosita ta’sir qilish tadbirlari kam samarali bo‘lib, ma’muriy vositalardan foydalanishga ustunlik beriladi. Bu usullardan quyidagilarni alohida ko‘rsatish mumkin:

a) iqtisodiyotning ayrim bo‘g‘inlari – transport, aloqa, atom va elektr energetikasi, kommunal xizmat va boshqa sohalarni bevosita boshqarish. Bunda davlat mulk sohibi va tadbirkor sifatida o‘ziga qarashli korxona va tashkilotlarning iqtisodiy hayotida faol qatnashadi. Davlat tadbirkorligi ma’lum doirada amal qilib, ko‘pincha texnologiya sharoiti xususiy kapital uchun qulay bo‘lmagan korxonalar doirasi bilan cheklanadi. Davlat tadbirkorligi bir tomondan, ma’lum sharoitlarda iqtisodiy o‘sish uchun zarur bo‘lsa, ikkinchi tomondan vaqt o‘tishi bilan samarasiz bo‘lib qolishi ham mumkin. Bunday holda ular xususiy tadbirkorlik ob’ektiga aylantiriladi.

Mamlakatimizda «iqtisodiyotni erkinlashtirishdagi bosh vazifa – eng avvalo, davlatning boshqaruvchilik vazifalarini-funksiyalarini qisqartirish, uning korxonalar xo‘jalik faoliyatiga, birinchi galda xususiy biznes faoliyatiga aralashuvini cheklash»¹ hisoblanadi;