Хфх лек Хосилбеков

Kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalar va ularnining ta’siri

Xalq xo’jaligining zarurati uchun (tibbiyot, veterinariya) ishlatiladigan kuchli ta’sir etuvchi kimyoviy zaharli moddalardan (KTZM) ham keng foydalanadilar. KTZM atrof muhit va kishilarga
ta’siri jihatdan xavfli, o’ta xavfli va o’limga olib keluvchi xususiyatga ega bo’lib ularni gaz, suyuq
va kristall (qattiq) holatlarda uchratish mumkin. Zaharlovchi moddalar saqlanuvchilik xossalarga
ko’ra uzoq muddat saqlanadigan va tez parchalanadigan turlarga ajratiladi. Zaharlovchi gazlarning
ta’sir darajasi, elarning kontsentratsiyasi mg/l, zaharlilik zichligi g/m2 va doza mg/kg miqdori bilan
aniqlaniladi.
KTZM ning havo yoki suyuqlik tarkibidagi yuqori miqdori oziq-ovqat, joylar, odamlar,
yem-xashak va suvni zaharlab uzoq muddat o’z ta’sir darajasinin saqlab qolish xususiyatiga ega.
Suyuq zaharli moddalar qop idish, brezent, selofan orqali o’tadi.
Kimyoviy zaharlanish bo’lganda odam organizmi uchun umumiy belgilarga ko’z qorachig’ining torayishi, yurakning aynishi, qusish va qon bosimi ko’tarilishini aytib o’tish mumkin.

Kuchli ta’sir etuvchi zaharli moddalarndan zaharlanish miqdori

jadval-5.1
Kuchli ta’sir etuvchi moddalar nomi Zaharlovchi moddalarnig o’rtacha miqdori, mgdaqiqa/ l
Boshlang’ich zaharlanish
O’limga olib keluvchi miqdor
Atsetonitril 21,6
Ftorli vodorod 4 7,5
Xlorli vodorod 2 200
Metilamin 4,8
Azot oksidi 0,002 1,5
Oltingugurt angidridi 1,8 70
Kontsenetrlangan xlor kislotasi 2 30
Oltingugurtli vodorod 16,1 30
Ftor 0,39
Uch xlorli fosfor 3 30
Xlortsian 0,75
Sinil kislota 0,2 1,5
Zaharli moddalar havo tarkibida miqdori oshishi bilanoq sekinlik bilan yerga tushib yer
yuza qismini, inshootlarni, usimliklarni yog’simon, tomchi shaklida qoplaydi. Yashillikni rangini o’zgartirib yuboradi. Qishloq xo’jaligi ekinlari, o’rmonlar, mevali va boshqa o’simliklar uchun fitotoksikantlardan gerbitsit va defolyantlar o’ta xavli bo’lib ularni yo’q qilishi mumkin. Albatta bu turdagi fitotoksikantlardan belgilangan me’yorlarda ishlatish xavfsizlikni ta’milashning bosh mezonidir.

4.