Хфх лек Хосилбеков

Suyaklarda sinish va chiqish sodir bo’lganda yordam ko’rsatish. Suyak sinishi yopiq va ochiq holatlarda bo’ladi. Yopiq sinishda singan joydagi teri va yumshoq to’qimalar jarohatlanmaydi, ochiq sinishda esa teri jarohatlangan bo’ladi.
Birinchi yordam ko’rsatishdan oldin tashqi belgilariga qarab yoki jabrlanuvchining o’zidan so’rab jarohatlangan joyni aniqlash lozim. Singan joy aniqlangandan keyin, avval sog’lom oyoqqo’llardan,
so’ngra jarohatlanganidan kiyim-kechakni yechish kerak. Jarohat atrofidagi teriga yod,
spirt yoki atir surtilgandan keyin unga sterillangan bog’lam qo’yib bog’lanadi. Shundan keyin singan joy tahtakachlanadi. Tahtakachning uzunligi singan joyga yaqin ikkita bo’g’imga etadigan
bo’lishi kerak.
Chiqish - suyakning siljishi, og’riq va shish paydo bo’lib teri ko’karadi. Suyak chiqishlarni nomutaxassislar tomonidan o’z joyiga solishi maqsadga muvofiq emas. Bunda faqatgina malakali
tibbiy xodim tomonidan yordam ko’rsatish ruxsat etiladi.
Umurtqa pog’onasi zarar topgan bo’lsa – jarohatlangan kishi ostida tekis taxtaga yotkizilib, qimirlatmasdan tez yordamga murojaat qilish kerak.
Umurtqa va bosh qismidan jarohatlangan shaxslarda ularning jismoniy holatini, asab tizimi 191
faoliyatini, yeslash qobilyatini hamda ruhiy holatlarini yamonlashishini kuzatish mumkin.
Ko’pgina
miya va umurtqa qismidan jarohatlangan shaxslarni umumrbod nogiron bo’lib qolishlarini kuzatish
mumkin.
Elektr tokidan jarohatlanganlarga yordam ko’rsatish. Tok urishi sanoatda, qishloq xo’jaligida, transportda va turmushda kuzatiladi. Elektr tormog’idan jarohatlanishning og’ir yengilligi, tok kuchi, kuchlanish miqdori va ta’sir etish muddati hamda fizik xossasiga bogliq. Inson va hayvonlar organizmi uchun o’zgaruvchan tok ancha xavfli bo’lib, tok kuchlanishi
kattalashib borgani sari uning xavfliligi ham ortib boradi. Tok insonga qanchalik uzoq ta’sir yesa
inson organizmi shuncha kuchli shikastlanadi.
O’zgaruvchan tok ta’sirida organizmda mahalliy va umumiy shikastlanish vujudga keladi. Organizmda mahalliy shikastlanish natijasida bir oz og’rik sezilishi yoki tok urgan kishining biron
joyi qattiq kuyishi mumkin. Umumiy shikastlanishda markaziy asab tizimi, nafas olish organlarining faoliyati va yurak – qon aylanishi tizimida o’zgarish vujudga keladi. Tok urgan odamda hushidan ketish, nutq buzilishi yoki umuman yuqolishi mumkin. Ba’zi hollarda og’ir hollar, ya’ni falajlik yuz beradi.
15.5-rasm. Suyaklarda sinish va chiqish sodir bo’lganda yordam ko’rsatish 192
Ram 15.6. Qo’l (a), oyoq (b) va bel (v) singanda taxtakachlash
Rasm 15.7 Umurtqa ustuni va bosh qismning o’zaro joylashuvi va tuzilishi 15.8-rasm. Bosh va miya qismi jarohatlanganda bog’ich orqali
bog’lash usullari
мия суяги мия 193
Tok urgan joyga birinchi etib kelgan odam avvalo shikastlangan kishini tok ta’siridan
qutqarishi kerak. Tok urgan kishini yerga qo’yish yoki ustiga tuproq tashlash qatiyan man qilinadi.
Tok bilan zararlangan shaxslarga qo’yidagi tartiba birinchi tibbiy yordamlar ko’rsatish tavsiya etiladi:

• 
  tok ta’siridagi kishin tokli qismlardan elektr qurilmani o’chirish yoki o’chirgichdan uzish, simni qirqib tashlash, jabrlanuvchini kiyimidan tortib tokli qismlardan ajratish, quruq tayoq yordamida simni olib tashlash lozim;
  
• 
  jabrlanuvchi tokdan ajratilgandan keyin biror to’shama ustiga yotqiziladi, kiyim tugmalari, kamari yechiladi va sof havodan nafas oldiriladi, novshadil spirti hidlatiladi, betiga sovuq suv sepiladi, badani ishqalanadi va isitiladi;
  
• 
  tok urgan kishini orqasi bilan chalqancha yotqiziladi. Pastki tishlar chiqib turadigan qilib jag’i oldinga suriladi. Shundan so’ng ko’rsatkich barmoqqa bint yoki dastro’mol o’rab og’iz burunlar, yot jismlar yoki shilimshiqlardan tozalanadi. Bu ishlarni barchasini tez