Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

Adabiyotlar:
1.
World Spider Catalog. Version 19,0. [
https://wsc.nmbe.ch/
 ] 
2.
Путешествiев 
Туркестан 
А.П.Федченко. 
Пауки.обработал 
А.Кронебергъ. 
(Извъмтiяимператорскаго общества любителей естествознанiя, антропологiи и 
этнографiи.ТомъХIX, выпуск 3) С-Петербургъ. Москва. 1875 год. стр 1,2,3. 
3.
Харитонов Д.Е. Материалы к фауне пауков СССР. Биология ученые записки , 179. 
Пермь, 1969. стр. 59. 
4.
ЭргашевН.Э. Экология ядовитых пауков Узбекистана. "ФАН" Ташкент. – 1990. 
5.
Эргашев Н.Э. Ядовитые пауки (Aranei)Узбекистана (биология, экология, 
биомониторинг).: Автореф. дис. докт. биол. наук. –Ташкент, 1995. - 45 с. 
ЖАНУБИЙ ЎЗБЕКИСТОН ШАРОИТИДА МЕВАЛИ ДАРАХТЛАРНИНГ 
БИОЭКОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ 
Бегматов А.М., Қорабоева Д.Ж. 
Термиз давлат университети
Республикамизда боғдорчилик ва узумчилик анъанавий тармоқлардан бири ҳисобланади. 
Республика миқѐсида аҳоли эҳтиѐжларини озиқ-овқат маҳсулотлари билан тўлиқ таъминлаш, 
истеъмолчилар талабини мева-узум маҳсулотлари билан тўла қондириш ҳамда экспорт 
салоҳиятини оширишга катта эътибор берилмоқда. Республикамизнинг жанубий ҳудудлари-
Сурхондарѐ ва Қашқадарѐ вилоятлари иқлим шароитлари кескин континентал, вегетация 
даврида ҳаво ҳароратининг юқори ва намлигини паст бўлиши ўсимликлар ҳолатига салбий 
таъсир кўрсатади.Қиш мавсуми анча юмшоқ бўлиб, мевали дарахтларнинг паст ҳароратлардан 
шикастланиши деярли кузатилмайди. Сурхондарѐ вилоятида ўртача ҳаво ҳарорати қиш 
ойларида ҳам 0 С дан пастга тушмайди. Ҳаво ҳароратининг ўртача абсалют минимуми -12-15 С 
бўлиб, мева экинларининг қиш мавсумида шикастланиши эҳтимоллиги жуда ҳам паст. Ёз 

---

63 
мавсумида ҳаво ҳарорати юқори (50
0
С юқори), намлиги эса паст бўлади. Бундай шароитда 
ўсимликнинг иссиқлик ва қурғоқчиликка чидамлик даражаси энг муҳим биологик хусусиятдир. 
Сурхондарѐ вилоятининг табиий географик жойлашуви денгиз сатҳидан 500 м баландликгача 
бўлган жойларда оч тусли бўз тупроқ тарқалган. Ер ости сувлари яқин жойларда шўрланган бўз 
тупроқ тарқалган. Жанубий қум массивларида қумли ва қумлоқ тупроқлар учрайди. 
Сурхондарѐнинг 500-1200 м баландликларида бўлган қисмида оддий ва бўз тупроқлар, 1200-
2500 м баландликда бўлган тоғ ѐн бағирларида тўқ жигарранг тупроқлар, 2500 м дан юқори 
минтақалардан бошлаб тоғўтлоқ, тоғ ботқоқ тупроқлари учрайди.
Шу тупроқ ва иқлим шароитларини инобатга олиб, интенсив боғларини янада 
кенгайтириш юқори даражадаги меҳнат ва билим талаб этади[2]. Боғдорчиликни ва токчиликни 
ривожлантиришда навнинг аҳамияти беқиѐс. Навлар истеъмолчиларнинг талабаларига тўла 
жавоб беришлари керак.Ишлаб чиқаришга юқори унумдорли, мевасининг таъм ва товар 
сифатлари юқори, стресс омилларига чидамли навлар зарур. Янги навлар яратишда бирламчи 
материалларнинг аҳамияти жуда катта бўлиб, селекция ишларининг муваффақияти тўғридан-
тўғри шунга боғлиқдир. Бу ўз навбатида ҳар бир экин турининг генофондини яратиш, мевали 
экинлар коллекцияларини тузиш,уни ҳар томонлама ўрганиш ва комплекс баҳо бериш ва 
селекция учун муҳим хўжалик белгиларига эга бўлган бирламчи материаллар ажратиб олиш ва 
уларни селекция дастурларида фойдаланиш керак [1]. Шуларни эътиборга олган ҳолда 
Сурхондарѐ вилоятида Ўсимликшунослик илмий тадқиқот институтининг илмий тажриба 
станцияси ташкил этилган эди. Ҳозир бу ерда мевали экинлар ва узум генофондини бойитиш, 
сақлаш ва ўрганиш долзарб ҳисобланади. Натижада республикамизниниг жанубий ҳудудларига 
мослашган навлар яратиш учун бирламчи манбалар ажратиб олинади ва мевачилик, токчиликни 
ривожлантиришга ижобий таъсир кўрсатади. Бу масалалар Сурхондарѐ илмий тажриба 
станциясида ҚХА-8-102-2015 «Мевали экинлар ва узум генофондини бойитиш, сақлаш ва 
ўрганиш асосида Ўзбекистоннинг жанубий ҳудудларига мослашган навлар яратиш учун 
бирламчи манбалар ажратиб олиш» лойиҳаси бўйича давом эттирилмоқда.