Hayvonot dunyosining zamonaviy sistemasi

 
 
 
 
 
 
 
 
1-jadval. 
Ona, ishchi va erkak asalarilarning rivojlanish muddatlari 
 
Rivojlanish bosqichlari 
Rivojlanish muddatlari (kun) 
Ona 
asalari 
Ishchi 
asalari 
Erkak asalari 
Tuxum 
3 
3 
3 
Lichinka 
5 
7 
6 
G‘umbak 
8 
14 
12 
Umumiy rivojlanish davri 
16 
24 
21 
Asalarilar oilasini ko‗p qismini ishchi arilar hosil qiladi va shuning bilan birga deyarli barcha 
vazifalarni ular bajaradi. Ularning butun hayoti oilasi uchun xizmat qilishdan iborat bo‗ladi. Ular 
mumdan uyalarni yasash, ona, erkak arilarni va yosh lichinkalarni boqish, uyalarni tozalash, nektar va 
gulchangini yig‘ish kabi vazifalarni bajaradi. Ishchi asalarilarning vazifalari esa yoshga qarab turlicha 
belgilanadi. Ularning harakatlari tabiatning noqulay vaqtlarida biroz susayadi lekin yoz faslida 
to‗xtovsiz davom etadi. Ishchi asalarilarni hayoti yoz mavsumida 6 haftagacha davom etishi va kech 
kuzda ya‘ni kamroq harakat qilganda 16 haftagacha yashashi mumkin. Ular hayotining dastlabki 
kunlaridan boshlab ular uyadagi asosiy ishlarni bajaradilar, 1-3-kuni uyalarni tozalaydi, 3-6-kuni 
kattaroq lichinkalarni oziqlantiradi, 6-10-kuni yosh lichinkalarni oziqlantiradi, 8-16-kuni ishchi 
asalarilar olib kelgan nektar va gulchanglarni qabul qiladi, 12-18-kuni mum tayyorlash va uya yasash, 
nektar, gulchang va suv yig‘ish, qo‗riqchlik kabi vazifalarni bajaradi (2-jadval) [4]. 

---

329 
2-jadval. 
Ishchi asalarilarning rivojlanishiga qarab ishning taqsimlanishi 
 
Muddati 
Vazifasi 
1-3-kun 
Uyalarni tozalaydi 
3-6-kun 
Katta lichinkalarning oziqlantiradi 
6-10-kun 
Yosh lichinkalarning oziqlantiradi 
8-16-kun 
Nektar va changlarni qabul qiladi 
12-18-kunlar 
oralig‘ida 
Uya qurish, mum va propolis tayyorlash, 
nektar, chang va suv yig‘ish 

Yuqoridagilar asosida ta‘kidlash mumkinki, asalarichilik sohasini tashkil etish va rivojlantirish 

uchun ularning biologik xususiyatlarini yaxshi bilish ulardan yanada samaraliroq foydalanish 
imkoniyatini beradi. Asalari oilasining kuchli rivojlanishi uchun quyidagi omillarni talab etadi, ona 
asalarining yoshi, jinsiy organlarining tuzilishi, uyaning to‗g‘ri qurilishi va bo‗sh kataklarning bo‗lishi 
tabiatda, asal va gulchang yetarli bo‗lishi, yil fasli.
Adabiyotlar
1.
Крахотин Н.Ф. ―Ўзбекистонда асаларичилик‖,Т.: Ўзбекистон, 1986. 
2.
Крахотин Н.Ф. ―Ўзбекистонда асаларичилик‖ Т.: Ўзбекистон, 1991. 
3.
Таранов Г.Ф.―Биология пчелиной семьи‖ М.:1979. 
4.
 
http://honey.com  (Beekeeping in the United States).