Hayvonlar morfologiyasi

7-Mavzu: Qon hosil qiluvchi organlarning gistopreparatlarini o`rganish.
Reja:
1.Qizil ilik va timusning gistopreparatlarini mikroskopiya asosida o‘rganish.
2.Taloq va limfa morfo-gistologik tuzilishi va axamiyati o‘rganish.


Darsning maqsadi:
1. Qon hosil qiliuvchi organlarning o‘ziga xosliklari bilan tanishish;
2. Quyoning qizil iligi va yosh hayvon (mushuk bolasi)ning timusi preparatlarini o‘rganish, chizish va belgilash.
Ko‘rgazmali asbob-uskunalar va jihozlar:
Mikroskop, gistopreparatlar.
Mashg‘ulotning o‘tkazilish tartibi:
- Quyoning qizil iligi preparati yordamida o‘rganish.
- yosh hayvon (mushuk bolasi)ning timusi preparati yordamida o‘rganish
- Preparatni videokamerali mikroskopda ko‘rsatish.
preparat

Quyoning qizil iligi.

Litiyli karmin in’eksiya qilinib, o‘zaklar gematoksilin bilan bo‘yalgan (18-rasm).

Material retikulyar to‘qima va sinusoid kapillyarlar endoteliyining fagotsitar funksiyasini namoyish qilish maqsadida litiyli karmin in’eksiya qilingan hayvondan olingan. Preparatda karminning qizil rangli zarralari uchun kontrastli fon hosil qilishda gematoksilindan foydalanilgan.

Qizil ilikda eritropoez va miyelopoez jarayoni boradi. Ammo qo‘llanilgan bo‘yash usuli taraqqiy qilayotgan qon shaklli elementlari hujayraviy tarkibini analiz qilishga imkon bermaganidan, organ tuzilishining umumiy o‘ziga xosliklari bilan tanishamiz.
Kuchsiz ob’ektiv ostida, atrofdagi retikulyar to‘qimada rivojlanayotgan qon yetishtiruvchi elementlar o‘choqlari joylashgan ko‘plab sinusoid kapillyarlar ko‘rinadi. Sinusoid kapillyarlarning o‘ng‘ay kesimini topib, bunday qismni kuchli ob’ektivda o‘rganish va chizish kerak. Sinusoid kapillyarning keng teshigi (1), undagi qon hujayralari, eritrotsit (2) va leykotsitlar (3)ni belgilaymiz. Sinusoid kapillyarlarning endoteliyi (4) preparatlarda endoteliotsitlar tomonidan fagotsitoz qilingan karminning qizil donachalari tufayli aniq ajralib turadi. Har joy-har joyda endoteliyning o‘zaklari (5) ajralib turadi.
Erkin yotuvchi hujayralar - makrofaglar (6) da ham karmin donachalari uchraydi. Atrofdagi elementlardan segmentlangan yoki halqasimon o‘zakli juda yirik (“gigant”) hujayralar - megakariotsitlar (7) birinchi navbatda ko‘zga tashlanadi. Shakllanayotgan qon elementlari orasida nisbatan yirikroq gemotsitoblastlar (8), mayda va kichik normablastlar (9), o‘zagi tayoqcha shaklidagi granulotsitlarni (10) farq qilish mumkin.
Mitoz bo‘linayotgan hujayralar (11) uchraydi. Ushbu preparatda retikulyar sinsitiyni ko‘rish qiyin. Faqat har joy-har joyda retikulyar sinsitiyning yirikroq o‘zaklari (12) yoki uning to‘rining uncha katta bo‘lmagan qismlari ko‘rinadi. Suyak iligining retikulyar to‘qimasida doimo yog‘ hujayralari (13) uchraydi. Ular qizil ilikda kamroq, sariq ilikda esa juda ko‘p uchraydi. Suyak iligining detallarini o‘rganish uchun maxsus gematologik usullar bilan bo‘yalgan demonstratsion preparatlardan foydalanishga to‘g‘ri keladi.

Quyonning suyak iligi. Kuchli obyektiv 18-rasm