Hayrat ul-Abror (I- qism) Alisher Navoiy

Hayrat ul-Abror (III- qism) 
Alisher Navoiy 
17 
http://ziyonet.uz/ 
soʻzlari) xijronning qora shomida najot tongiday, furqat qorongʻiligida esa obi 
hayotdaydir; u yoʻllagan maktub eng yoqimli xushxabardan iborat boʻladi; farogʻatli 
hayot haqida yozgani zavq-shavq belgisidir. Uning xati zulm vaqtida mazlumlar uchun 
bu zulmdan qutulish vositasidir. Bu xatni koʻrganda zolimlar vaximaga tushadi. Bu xat 
odamlarga nurli quyoshdek foydali, yuksak osmonday qudratlidir. Yangi oy shaklidagi 
sarlavha ustiga bosilgan muxr tongning shafaq rangi ustidagi quyoshga oʻxshaydi. Shu 
xildagi uning qanday maktublari boʻlmasin, hammasi, oʻylab qarasang, biri biridan 
yaxshi. Kim kitob tuzish yoʻlini tanlagan jboʻlsa, unga toza durday qimmatbaho narsalar 
nazm va nasrdir. Bular - hikmatli soʻzlar, tarixiy voqealar, hikoyalar, she’r bilan bitilgan 
turli-tuman maqolatlardan iboratdir. Bundagi’ajoyib gʻazallar jannatning bogʻiga 
oʻxshaydi. Uni ajoyib gʻazal dema, xushboʻy ohuning bolasi deb ata. Bunda uning qalami 
gavharlarni qora ipga, xuddi tun ipiga yulduzlarni tizganday tizadi. Unda qogʻozlarning 
yuzi mahbubaning yuziga, chiziqlar moʻylabiga, har tomonda sochilib yotgan nuqtalar 
esa xoliga oʻxshab ketadi. Sahifalarning har biri bir gulzordek; atrofidagi chiziqlari 
bogʻning devorlariga oʻxshaydi. Bu chamandagi atirgullarni tomosha qil. Chamanning 
paxsa devori oltindan va lojuvarddan. Har qator xat saf-saf gul, sarv va sumanga 
oʻxshash; har ikki misraning orasi goʻyo bir dilkash chaman. Bundagi soʻzlarning har biri 
bir tup atirgul; ma’nosi esa uning shirin mevasidir. Baytlari xuddi Ka’ba uyining oʻzi. 
Chiroyli koʻrinishi mazmunan Eram bogʻiga monand. Agar unda shunday chuqur 
mazmun boʻlmasa, uni odamlar nima qiladi? Bunday nazmni koʻtarib, qayoqqa ham olib 
borardi? Kimki bunday varaq va uning Tahririga extiyot bilan qarar ekan, Xudo uni har 
qanday yanglish va xatolardan saqlasin! 
Bular hammasi (kotiblarning) shoxchalari edi. Asosiy shox deb shundaylarini bilki, 
qalamining uchi tilini uzun chinarix, ular «Qur’on» oyatlarini yozishga kirishadi: «Hadisi 
Saxix» kabi asarlarni Tahrir qiladi. Bu oʻrinda ular tafsirlarni ham koʻchirishadi. 
Ularning Tahriri bilan birga sharxini ham beradi. «Tazkirat ul-avliyo»ni bitib, «Qissas ul-
anbiyo»ni ham koʻchirib, «Ixyo» bilan bir nafas farogʻat topadi, bilimsizlik tufayli oʻlgan 
taniga ruh beradi. Goho «Futuxot» ni koʻchirib yozar ekan, uning kushoyishidan yuzlab 
odamlar oʻz murodini topadi. Koʻchirish uchun u goʻzal «Kimiyo»ni olar ekan, 
odamlarning mis qalbi oltinga aylanadi. Yozishga u «Nafahot»ni qabul qilar ekan, 
doʻstlik shabadasi koʻngullarni shabadalatadi. Qalami «Shavohid»ni koʻchirishga kafil 
boʻlarkan, bu maqsadining amalga oshishiga dalil. Qalam chiqarib, yana bir yozgani 
«Haqoyiq»; nimaiki koʻchirsa, uning bittasi «Maorif»dir . Bu asarlarga koʻz tashlaganlar 
koʻngliga fayz nur sochsin! Ularni koʻchirganlar ruhiga ham fayz yetsin! 
Kimki shu xilda xat koʻchirish bilan mashgʻul boʻlib, sogʻliq va husnixat unga yor ekan, 
Tangri unga shodlik nasib etib, unga xalq xursandchilik xatlarinigina yozdirsin. Qalami 
doim uning sahifalariga bezak boʻlsin, sahifalaridan xatoni ozaytirsin. U xat yozib, 
qanday chiziq tortmasin, bundan uning maqsad manziliga yoʻl ochilsin. 
XLV 

---