|
Giston sintezi
Xromatin tuzilishini ko'paytirishning birinchi bosqichi giston oqsillarini sintez qilishdir: H1, H2A, H2B, H3, H4. Ushbu oqsillar hujayra aylanishining S fazasida sintezlanadi. Giston sintezining ko'payishiga yordam beradigan turli xil mexanizmlar mavjud.
Xamirturush tahrirlash
Xamirturush har bir giston genidan bitta yoki ikkita nusxani olib yuradi, ular klasterlanmagan, aksincha xromosoma bo'ylab tarqalib ketgan. Histon genlarining transkripsiyasi, bir nechta genlarni tartibga soluvchi oqsillar tomonidan boshqariladi, masalan, histonni targ'ib qiluvchi hududlarga bog'langan transkripsiya omillari. Xamirturush tomizish paytida giston genlarini ifoda etishni faollashtirish uchun nomzod gen SBF hisoblanadi. SBF - bu G1 fazasida, repipressatori Whi5 dan ajralib chiqqanda faollanadigan transkripsiya omili. Bu Whi5 Cdc8 tomonidan fosforlanadi, bu G1 / S Cdk. [114] S fazalaridan tashqarida histon genlarining ekspressiyasini bostirish, Hir oqsillariga bog'liq bo'lib, ular giston genlari lokalida faol bo'lmagan xromatin tuzilishini hosil qiladi va transkripsiya aktivatorlarining bloklanishiga olib keladi. [115] [116]
Metazoylarni tahrirlash
Metazoanlarda giston sintezi tezligining oshishi mRNKning etuk shakliga qayta ishlashning ko'payishi, shuningdek mRNK degradatsiyasining pasayishi bilan bog'liq; bu histon oqsillarini tarjima qilish uchun faol mRNK kuchayishiga olib keladi. MRNK faollashuvi mexanizmi mRNK tarmog'ining 3-uchi segmentini olib tashlash ekanligi aniqlandi va u ipni bog'laydigan oqsil (SLBP) bilan bog'liqdir. [117] SLBP shuningdek, S fazasida giston mRNKlarini barqarorlashtiradi, 3'Exo nukleazasi bilan degradatsiyani bloklaydi. [118] SLBP darajasi hujayra tsiklidagi oqsillar tomonidan boshqariladi, bu hujayralar S fazasiga kirishi va hujayralar S fazasidan chiqib ketishi natijasida SLBP to'planishiga olib keladi. SFP oxirida siklga bog'liq kinazalar, ehtimol A / ckk2 tsiklini ikki tronin qoldiqlarida fosforillanish natijasida fosforillanish bilan belgilanadi. [119] Metazoyalarda, shuningdek, genom kenglikdagi xromosoma shakllanishini tahlil qilish (4C-Seq) tomonidan aniqlangan xromosomalarga to'plangan giston genlarining bir nechta nusxalari mavjud bo'lib, ular Kajal jismlari deb ataladigan tuzilmalarda joylashtirilgan. [120]
Hujayra tsiklini boshqarish apparati va Edit giston sintezining aloqasi
Yadro oqsili Ataksiya-Telangiektaziya (NPAT), giston transkripsiyasining yadro oqsili koaktivatori sifatida ham tanilgan, inson hujayralarining 1 va 6-sonli xromosomalarida histon genlarining transkripsiyasini faollashtiradigan transkripsiya omilidir. NPAT, shuningdek, G1 faza va S fazalari o'rtasida o'tish uchun zarur bo'lgan E-Cdk2 siklining substratidir. NPAT gistonlarning gen ekspressiyasini G1 / S-Cdk siklini E-Cdk2 tomonidan S faza fosforillatgandan keyingina faollashtiradi. [121] Bu hujayra tsiklini boshqarish va histon sintezi o'rtasidagi muhim tartibga solish aloqasini ko'rsatadi.
Xulosa
Organizmda hayotning molekulyar shakllaridan hisoblangan oqsil va nuklein kislotalar muhim ahamiyatga egadir. Oqsillar hujayraning o’sish va rivojlanishi, ko’payishi, irsiy axborotning berilishi, hazm jarayonlari, qo’zg’aluvchanlik, muskullarning qisqarishi, antegin va antitelalar hosil bo’lishi shular jumlasidandir. Oqsil tabiatli bo’lgan birikmalar – fermentlar esa organizmdagi hamma jarayonlarni katalizatori hisoblanadi.
Nuklein kislotalar ham irsiy axborotni nasldan-naslga o’tkazishda muhim ahamiyatga ega. Ayniqsa, bu jarayonlarni irsiy axborotni o’tish yo’llarida yaqqol ko’rish mumkin. Bu bosqichlarning har biri axborotni naslga o’tkazishda ishtirok etadi. Masalan, replikatsiya jarayonida DNK molekulasi 2 hissa ortadi. Transkripsiyada RNK shakllari sintezlanadi. Translyatsiya jarayonida esa oqsil sintezlanadi.
Oqsillar biosintezi jarayonini, organizmlarning irsiy va genetik o‘zgaruvchanligi mexanizmlarini, irsiy kasalliklarning kelib chiqishi va avj olish mexanizmlarini tushunish uchun nuklein kislotalarning tuzilishi to‘g‘risidagi bilimlar zarur. Nuklein kislotalarni kimyoviy tarkibini o‘rganish bo‘yicha oxirgi olti o‘n yillikda erishilgan ulkan yutuqlarga qaramasdan nuklein kislotalarni tuzilishi va biologik roli o‘rtasidagi bog‘liqliklarni aniqlash uchun ko‘p muammolar hal etilishi lozim. Nuklein kislotalarning tahlili yo‘lida ilmiy izlanishlar olib borish, shubhasiz, biologiya, tibbiyot va tirik organizmlar fanida kashfiyotlar qilishga imkoniyat beradi. Nuklein kislotalar tuzilishida komplementarlik prinsipining ochilishi nafaqat bu biopolimerlar tuzilishining sirlarini ochishga, balki biologik makromolekulalar sintez mexanizmi va hosil bo‘lishini ochishga imkon berdi.
Shunday qilib, hayotning molekulyar shakllari irsiy axborotni saqlanib qolishiga, organizmni himoya qilishda, gen boshqaruv jarayonlarida va boshqa jarayonlarni ta’minlashda faol ishtirok etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
R. A. Sobirova, O.A. Abrorov, F. X. Inoyatova, A. N. Aripov “ Biologik kimyo” “yangi asr avlodi” Toshkent - 2006
M.N.Valixonov, S. N. Dolimova, G. Umarova, P. Mirxamidova “Biologik kimyo va molekulyar biologiya” Toshkent “Navro’z” nashriyoti Toshkent - 2015
https://uz.m.wikipedia.org
www.kompy.info
www.hozir.org
Do'stlaringiz bilan baham: |
