|
Глоссарий
1. Xavfsizlik madaniyati - madaniyatning tarkibiy qismi bo‗lib, u mehnat
mahsulotlarining tarkibida, vositalarida aks etadi, insonlarning o‗zaro munosabatlarining
rivojlanishi va moddiy dunyoni o‗zgarishiga yo‗naltirilgan bo‗ladi
2. Madaniyat odamlarning hayoti va faoliyatini turi va shaklida, ularning o‗zaro
munosabatlarida ifodalanadi.
3. Hayot faoliyatining xavfsizligi – bu hayot faoliyatini xavfsizlik qonunlari (profilaktika,
minimizatsiya, xavfli va zararli faktorlarni yengib o‗tish va bartaraf etish) orqali olib
borishdir.
4. Insonning hayot faoliyatini xavfsizligi - xavfsizlik madaniyatining shaxsda
gavdalanishini asosiy tarkibi hisoblanadi.
5. Xavfsizlik madaniyati - madaniyatning tarkibiy qismi bo‗lib, u mehnat mahsulotlarining
tarkibida, vositalarida aks etadi, insonlarning o‗zaro munosabatlarining rivojlanishi va
moddiy dunyoni o‗zgarishiga yo‗naltirilgan bo‗ladi.
6. Madaniyat- insonning ma‘lum ijodiy kuch va qobiliyatning rivojlanish darajasidir
7. (UAXBKT)—tashkiliy-texnikaviy tizim bo‗lib, o‗z ichiga aholini fuqaro muxofazasi
borasida tayyorlashni, favqulotda vaziyatlarda muhofazalanishni, yong‗in havfsizligini
ta‘minlashni, jamoa tartibini ta‘minlashni, o‗z vaqtida aholini terroristik aktlarning taz‘iqidan
xabardor qilishni, joylardagi tartib-qoidalar ahvolini va zamonaviy texnik vositalar va
texnologiyalar asosida monitoringini qamrab oladi.
8. hayot faoliyati xavfsizligining madaniyati – bu shaxsiy va ijtimoiy qadriyatlar tizimidagi
hayot faoliyati xavfsizligini ta‘minlovchi masalalarning ahamiyatliligini, har kungi hayotda va
xavfli hamda favqulodda vaziyatlarda xavfsiz ahloq stereotiplarini tarqalganligini,
muxofazalanganlikni darajasini tavsiflovchi inson va jamiyatning rivojlanish darajasidir.
9. Eng yuksak maqsad deb, yanada umumiyroq, faol ongini tashkil etuvchi kuch sifatida
insonlarni konkret, tarixan yetilgan masalalarni xal etish uchun birlashgan universal va
absolyut qadriyatli ezgulik va zarurat haqida tasavvuridir.
10. Qadriyat – shaxsiy va jamoat ezguligi nuqtai nazaridan inson tomonidan musbat
baholanuvchi ma‘lum hodisalar voqeligining yig‗indisidir.
11. Ezgulik - ijtimoiy rivojlanishga ko‗maklashuvchi insonning pozitiv ehtiyojlarini
qoniqtirish nuqtai nazaridan predmet va hodisalarning ijobiy qadriyatlarini belgilovchi
umumiy tushunchadir.
224
12. Xarakter deb, faoliyat va muloqat chog‗ida, o‗ziga va odamlarga, atrof-muhitga
nisbatan turg‗un namoyon bo‗ladigan va shunga o‗xshash xolatlarida shaxsga xos axloq
shakllarini sabab bo‗ladigan shaxsning individual xossalarini jamlanmasi tushuniladi
13. Iroda deb, inson ichki va tashqi to‗siqlarni yengib o‗tishida o‗zining ahloqini va
faoliyatini ongli ravishda tartibga solishi tushuniladi.
14. Hissiyot deb, insonning boshqa odamlarga, obektlarga, borliq jarayonlarga nisbatan
turg‗un sezgilar tushuniladi.
15. Asoslash dalillari deb, shaxs faolligini va uning faoliyatining yo‗nalganligini
rag‗batlantiruvchi faktorlar orqali chaqirish tushuniladi.
16. Sug‗urtalash jamiyatning ijtimoiy iqtisodiy tizimining zaruriy elementi hisoblanib,
kutilmagan tabiiy, texnogen va boshqa xolatlarda moddiy rag‗batlantirishning buzulishlarini
tiklash kafolatini vakili bo‗ladi.
17. Хabar berish – 2 ta oddiy gapdan oshmaydigan hajmda xabar berish yoki qisqa
audiovizual axborot yetkazish jarayoni
18. Аxborotlash –yanada detallashgan audiovizual axborot yoki 10 soniya davomidagi
videoqator shaklida yetkazish jarayoni
19. Тayyorlanish –bilimlarni FV va terroristik aktlar sharoitida harakatlanishning
boshlang‗ich ko‗nikmalarni shakllantirish bo‗yicha axborotlarni (10- 12 soniya davomidagi
roliklar, elektron plakatlar, diktorlik xabari tarzida) yetkazish jarayoni.
20. ―Hayot faoliyati xavfsizligi madaniyati‖ (HFXM)- insonni ijtimoiy uyushmasining
xolati bo‗lib, hayot faoliyati jarayonida ma‘lum darajada uning xavfsizligini
ta‘minlovchisidir.
21. Кuzatish – odamlarni ommaviy yig‗ilish joylarida huquqiy tartib-qoidalarning
xolatini baholash va ijtimoiy havfli harakatlarning oldini olish maqsadida videonazorat qilish
jarayoni
21. Birdamlik- bu insonlarning o‗zini odatlari, qiziqishlari, hayajonlari, qarashlari bilan
birligidir.
22. Postulat - haqiqatligi ayon bo‗lmasa ham, isbotsiz qabul qilinadigan qoida.
23. Madaniyat xalqning yoki bir gurux xalqlarning hayotni, yutuqlarni, ijodiyotini
namoyon qilishni jamlanmasidan iborat bo‗lib, (lotincha cultura- haydamoq, ishlamoq,
tarbiyalamoq, rivojlantirmoq, qadriga yetmoq) –tarixan ma‘lum darajada jamiyatning,
insonning ijod kuchlari va layoqatini rivojlanishi bo‗lib, u odamlar hayotini va faoliyatini
tashkil etish shakllari va turlarida, o‗zaro munosabatlarida, hamda ular tomonidan yaratilgan
moddiy va ma‘naviy qadriyatlarida gavdalanadi.
24. Madaniyatni shakllantirish deganda shunday jarayon tushuniladiki, uning tashkil
etuvchilari bo‗lib, maqsad va vazifalarni o‗rnatish va to‗g‗rilash, HFXMning asosiy usul va
yo‗nalishlarini shakllantirish, HFXMning meyoriy huquqiy va o‗quv-uslubiy asoslarini ishlab
chiqish, madaniy- informatsion ta‘sirning samarali uslublarini uchratish va takomillashtirish
va b. tushuniladi.
25.
Klassifikatsiya kriteriyalari deb obektlarni o‗zaro taqqoslash uchun ajratib turadigan
alomatlari tushuniladi.
26. Ijtimoiy sinf deb iyerarxik tartibda, bir jamiyat doirasida uning a‘zolaridagi o‗xshash
qadriyatlar, qiziqish va ahloqqa ega bo‗lgan, nisbatan turg‗un jamlanma tushuniladi.
27. Eng yuksak maqsad deb, insonlarni konkret, tarixan yetilgan masalalarni xal etishi
uchun birlashgan universal va absolyut qadriyatli yanada umumiyroq, faol ongini tashkil
etuvchi kuch sifatida ezgulik va zarurat haqida tasavvuridir.
28. Qadriyat – shaxsiy va jamoat ezguligi nuqtai nazaridan inson tomonidan musbat
baholanuvchi ma‘lum hodisalar voqeligining yig‗indisidir.
29. Ezgulik - insonni pozitiv ehtiyojlarini qoniqtirish nuqtai nazaridan ijtimoiy
rivojlanishga ko‗maklashuvchi predmet va hodisalarning ijobiy qadriyatlarini belgilovchi
umumiy tushunchadir.
225
30.
Temperament
deb, insonning ruhiy faoliyatini dinamik xususiyatlari (tezlik darajasi,
ritm, asabiy jarayon va xolatlarni intensivligi, o‗zini tutish xolatlari, faoliyatning individual
uslubi) tushuniladi.
31. Xarakter deb, faoliyat va muloqat chog‗ida, o‗ziga va odamlarga, atrof-muhitga nisbatan
turg‗un namoyon bo‗ladigan va shunga o‗xshash xolatlarida shaxsga xos axloq shakllarining
individual xossalarini jamlanmasi tushuniladi.
32.
Dalillashltirish deb
, shaxsning faolligini va faoliyatining yo‗nalganligini
rag‗batlantirishini chaqirish faktorlarining jamlanmasi tushuniladi.
33. Mahorat - bu har qanday bosqichda inson ongi tomonidan boshqariladigan harakatni
bajarish qobiliyatidir.
34. Amaliy ish - bu o'qituvchilarning rahbarligi ostida talabalar oldindan belgilangan rejaga
muvofiq amaliy topshiriqlarni bajaradigan mashg'ulot shakli
Do'stlaringiz bilan baham: |
