Hayot faoliyati xavfsizligining madaniyatini shakllantirish asoslari

Podsistemalar: 
Ommaviy axborot 
va xabar berish;
Axborotlarni 
kuzatish va 
yig‗ish;
Radiatsiyaviy va 
kimiyoviy 
nazorat;
Tovushli uzatib 
borish;
Informatsion 
xavfsizlik.
Terminal
komplekslar: 
kо‗chalardagi, 
odamlar kо‗plab 
tо‗plangan 
joylardagi, transport 
vositalaridagi 
aholiga axborot va 
xabar beruvchi 
punktlar;
UAXBKT
mobil 
komplekslari
;
Boshqa zamonaviy 
ommaviy axborot 
vositalari; individual 
axborotlash texnik 
vositalari.
Viloyatlararo 
axborot 
markazlari
(administrativ 
markazlar)
Viloyatlararo 
axborot 
markazlari
(administrativ 
markazlar)
Shaharlarning axborot 
markazlari
(О‗zR shaharlari)

---

18 
UAXBKTning asosiy vazifalari quyidagilardir: hayot faoliyati xavfsizligi 
madaniyatining darajasini oshirish, aholini FV haqida operativ axborotlash, FV 
haqida kafolatlangan xabar berish muddatlarni qisqartirish, hayot faoliyati 
xavfsizligi borasida aholi tayyorlanganligining saviyasini oshirish, odamlarning 
ommaviy yig‗ilgan joylarda tartib-qoidalarning holatini va shart-sharoitni 
kuzatishni tashkil etish va jarohatlangan aholini tezda reabilitatsiya qilish 
maqsadida informatsion ta‘sirning faolligini kuchaytirish.
(UAXBKT) tarkiban respublika, viloyatlararo, tumanlararo axborot 
markazlari va terminal komplekslarni o‗z ichiga olib, aholini ommaviy xabar 
berish va axborotlash, kuzatish va ma‘lumotlarni yig‗ish, radiatsiyaviy va 
kimyoviy nazorat qilish, tovushli eshittirish va axborotlar xavfsizligini 
taminlashni qamrab oladi. (rasm.10).
Rasm. 10. 
UAXBKT
 axborot markazining operatorlar zalining 
ko„rinishi
Aholini favqulotda vaziyatlarga tayyorlash O‗z.R o‗quv yurtlarida, 
malaka oshirish tashkilotlarida, fuqaro muxofazasi bo‗yicha o‗quv-uslubiy 
markazlarda, ish joylarida, yashash joylarida amalga oshiriladi. Bundan tashqari 
aholini xabardor qilish va ma‘lumotlar berish uchun:
- ma‘lumotlarni tasvirlovchi texnik vositalar- ko‗chada o‗rnatilgan
svetodiod ekranlar, bino ichidagi plazmali panellar, transport vositalarida, bino 
qoshidagi ―yuguruvchi‖ matnlar, mobil telefonlar, Internet va b. orqali 
axborotlarni aholiga roliklar, elektron plakatlar tarzida, tazyiq va FV ro‗y berishi 
sharoitida o‗zini tutish xavfsizligi qoidalari haqida informatsion bildirishlar;

---

19 
- kuzatuv va ma‘lumotlar to‗plash uchun kuzatuv kameralari yordamida 
xavfli vaziyatlar bo‗layotgan joy, odamlarning ko‗plab to‗plangan yerlaridagi 
ahvolni ko‗rish, ovoz panellari orqali informatsion markazlaridagi operatorlar 
bilan aloqa o‗rnatish; 
- radiatsion va kimyoviy nazorat vositalari bo‗lgan avtomatlashtirilgan 
komplekslar, datchiklar, odamlarning ko‗plab to‗plangan yerlaridagi radiatsion 
va kimyoviy xolati haqidagi ma‘lumotlarni yig‗ish va saqlash;
- tovushli kuzatuv vositalari: tovushni kuchaytirish qurilmasi, aholini 
tovushli xabar berish dinamiklari va boshqa uskunalar; 
- 
informatsion 
xavfsizlik 
ta‘minoti- 
kompyuter 
viruslaridan, 
«xakerlar»ning xujumidan muxofazalovchi dasturiy vositalar va b. dan 
foydalaniladi. 
Rasm 11. Tashqi svetodiod yoritilishi 
Bulardan foydalanish natijasida aholini FM soxasidagi FVdan 
muxofazalanishga tayyorlash, tazyiq va xavflar haqida kafolatlangan xabar 
berish va ma‘lumotlarini yetkazish, umumiy tartibni saqlash monitoringini 
kuchaytirish, ijtimoiy xavfli odamlarni aniqlash va identifikatsiya qilishni 
oshiradi.
Chet el tajribasini tashxizi (eng avval AQShning ob-havo radiosi) FV 
orqali tazyiq va xavflar yuzaga kelish haqida axborot berish uchun butun 
mamlakatni qamrab olgan ul‘traqisqa to‗lqinli raqamli maxsus radiouzatish 
tarmoq tuzilmasi yordamida o‗ta yuqori sifatli axborot uzatish imkoniyatiga 
egaligi va zarurat tug‗ilganda radiouzatish qurilmalarini majburan shu to‗lqinga 

---

20 
moslashish tizimini mamlakatimizda ham shunday tarmoq yaratish masalasi 
turibdi.
1