«Hayot faoliyati xavfsizligi»kafedrasi «Hayot faoliyati xavfsizligi»

ТABIIY   YORIТISh. 

Ishlab chiqarish binolaridagi ish o‘rinlarida sanitariya gigiyena me‘yoriy sharoitlarni yaratish 

maqsadida  hamma  ishlab  chiqarish  binolari,  ma‘muriy  idoralar,  maishiy  xonalar  kunduz  kunlari 

tabiiy  yorug`lik  bilan  ta‘minlanadi.Ishlab  chiqarish  binolaridagi  ish  o‘rinlari  tabiiy  yorug`lik  bilan 

ta‘minlanganda  ish  unumdorligi  sun‘iy  yorug`likka  nisbatan  10-12  %  yuqori  bo‘lishi 

aniqlangan.Ishlab  chiqarish  binolarini  tabiiy  yoritishni  quyidagi  usullari  mavjud:  Korxona   

binolaridagi   ish o‘rinlari   deraza yordamida yoritilsa yon tomondan   yoritish . Juda   katta   ishlab 

chiqarish      binolari  yuqori  tomondan  maxsus  qoldirilgan  derazalar,  fonarlar  yordamida  yoritilsa, 

yuqoridan yoritish deyiladi. 

1.   Bir vaqtning o‘zida yon tomondan va yuqoridan yoritilishi aralash yoritish . 

2.   Bir   vaqtning   o‘zida   tabiiy   va sun‘iy   yoritishdan foydalanilsa birgalikda yoritish. 

Yon  tomondan  yoritishning  o‘zi  qo‘llanilganda  ish  o‘rinlari  notekis  yoritiladi  :  ya‘ni 

yorug`lik  derazalar  yaqinida  yuqori,  derazadan  uzoqlashgan  sari  ish  joylaridagi  yorug`lik  kamayib 

boradi. Bu farq esa, uskuna jihozlarni to‘sishi bilan yanada ortadi. 

Ishlab chiqarish binolarini tabiiy yoritish manbai quyosh bo‘lganligi sababli uning ravshanlik 

darajasi ko‘pgina omillarga ya‘ni : geografik kenglik, yil fasli, quyoshning holati, havoning tozalik 

darajasi,  havodagi  bulutlarning  ko‘p-kamligi,  kunduz  kunning  vaqti  va  boshqa  omillarga  bog`liq 

---

bo‘ladi.  Shuning  uchun  tabiiy  yoritilganlikni  me‘yorlashtirish  uchun  olib  boriladigan  hisoblash 

ishlarini  bajarishda  tabiiy  yoritilganlik  koeffitsiyenti  kattaligidan  foydalaniladi.Тabiiy      yoritish 

koeffitsiyenti foizlarda ifodalanib, quyidagi ifoda (formula) yordamida aniqlanadi. 

%

100





tashqi

ichki

E

E

e

 

Bu yerda  

E

ichki

/E

tashki

 - tabiiy yoritilganlik koeffitsiyentining foizlarda hisoblangan kattaligi ; 

E

ichki

 - bino ichidagi biror bir nuqtaning yoritilganligi. 

E

tashki

 - binoning tashqarisida bir vaqtning o‘zida  o‘lchangan  yoritilganlik.  

Тabiiy   yoritilganlik koeffitsiyentining me‘yoriy   qiymatlari SNIP II -4-79 "Тabiiy va sun‘iy 

yoritish" "Yoritish me‘yorlar"ida keltirilgan.Ishlab chiqarish binolaridan foydalanish jarayonida ish 

o‘rnidagi  yoritilganlik  darajasi  ancha  pasayishi  mumkin,  chunki  deraza  oynalarining  yuzalari 

ifloslanishi  oqibatida  ularning  yorug`lik  o‘tkazish  koeffitsiyenti  45-60  %  kamayadi,  devorlar  va 

shiftlarning  ifloslanishi  ham  ularning  nur  qaytarish  koeffitsiyentlarini  kamaytiradi,  shuning  uchun 

ham  sanitariya  me‘yorlarida  yorug`lik  tushadigan  deraza  oynalari  yuzalarini  kam  chang  ajralib 

chiqadigan xonalarda yiliga 2 marta, tutun ajralib chiqadigan xonalarning derazalarini yilida kamida 

4 marta tozalash tavsiya etiladi. 

SNIP  -  4-  79  "Тabiiy  va  sun‘iy  yoritish.  Yoritish  me‘yorlari"ga  asosan  ishning  aniqlik 

darajasi va  yoritish  turiga qarab, talab qilinadigan tabiiy  yoritish koeffitsiyenti me‘yorlari jadvalga 

keltirilgan .