Hayot faoliyati xavfsizligi va mehnat gigienasining qurulishdagi

 

Benzol  bug‘larini  bunday  bosimni  hosil 

bo‘lishiga  sabab  bo‘ladigan  chaqnash  harorati  t

ch 

=−12

0

С ga teng. 

Chaqnash  haroratiga  mos  keladigan  bosim 

quyidagi formuladan ham oson aniqlanadi 

 

R

ch

 = R

u

/8M  (5.7) 

 

bunda  R

ch

-  chaqnash  haroratiga  mos  bosim, 

mm.sm.ust. 

 R

u

-  aralashmaning  havo  bilan  umumiy  bosimi, 

mm.sm.ust; 

M-1  mol  yonuvchi  aralashmani  yonishida 

ishtirok etuvchi kislorodning molekulalar soni. 

---

 

Bino va inshootlarda portlash sabablari va 

oqibatlari 

Bino va inshootlarda portlash hodisalari ko‘proq 

quyidagi sabablarga ko‘ra sodir bo‘ladi: 

-  yong‘in  xavfsizligi  qoida  va  me’yorlari 

talablarini qo‘pol ravishda buzilishi;  

-  issiqlik  uzatish,  shamollatish  tizimlarini  va 

elektr dastgohlarini noto‘g‘ri o‘rnatish; 

- buzuq holdagi texnologik va elektr uskunalarini 

ishlatish; 

- yonuvchi va portlovchi moddalarni omborlarda 

saqlash qoidalarini buzilishi; 

-  elektrostatik  va  atmosfera  elektr  zaryadlaridan 

himoyalanish qoida-larini buzilishi; 

- yong‘in darakchilari va avtomatik o‘t o‘chirish 

tizimining yo‘qligi yoki buzuqligi; 

-  portlashi  mumkin  bo‘lgan  manbalar  (bug‘ 

qozonlari, 

ekonomayzerlar, 

nasos 

agregatlari, 

kompressorlar,  elevatorlar,  gaz  balonlarini  sinovdan 

---

o‘tkazish  va  to‘ldirish  xonalari)  ustidan  nazorat 

qoidalariga to‘liq rioya qilmaslik; 

-yong‘in  xavfsizligi  bo‘yicha  malakali  nazoratni 

yo‘qligi va hokazolar.  

Havo  bilan  aralashmagan  yonuvchi  gaz  va 

bug‘larni  maxsus  kran  orqali  uncha  katta  bo‘lmagan 

teshikdan  oqizib,  so‘ng  gugurt  chaqib  yoqilsa, 

mash’ala  bo‘lib  osuda  yonaboshlaydi.  Bunday 

yonishlarni  shisha  idishlarni  tayyorlash  zavodlarida, 

g‘isht,  keramika  va  chinni  pishirish  zavodlarining 

pechlarida  sun’iy va tabiiy gazlarni yonishi misolida 

ko‘rish  mumkin.  Sement  zavodlarining  aylanma 

pechlarida ham ko‘mir kukunini yoqilishi shu taqlitda 

amalga  oshiriladi.  Ammo  bu  gazlar  ba’zi  nosozlik 

sabablariga  ko‘ra,  havo  bilan  aralashib  ketish  hollari 

mavjud  bo‘lib,  aralashma  xavfli  nisbat  darajasiga 

etgan  bo‘lsa,  katta  kuch  bilan  portlash  sodir  bo‘lishi 

mumkin.  

Neftni  qayta  ishlash,  mashinasozlik  va  kimyo 

sanoatlarini  tez  sur’atlar  bilan  rivojlanishi,  yonuvchi 

---

gazlar  va  changlarni  hamda  engil  alangalanuvchi 

suyuqliklarni  ishlab  chiqaruvchi  va  ularni  qayta 

ishlovchi korxonalarni  ko‘payib ketishiga olib keladi. 

YOnuvchi  moddalarni  bug‘  va  changlari  xonadagi 

havo 

bilan 

aralashib 

ketsa, 

portlash 

xavfini 

chaqiruvchi  gazli  havo  aralashmasini  hosil  qiladi. 

Bunday  aralashmalarning  portlashi  oqibatida  bino  va 

inshootlar  vayronaga  aylanishi  va  odamlarni  qurbon 

bo‘lishiga sabab bo‘ladi. 

Agar  yonish  oqibatida  portlash  jarayoni  biror 

yopiq  hajmda  sodir  bo‘lsa,  yonuvchi  moddaning 

harorat ta’sirida kengayishi evaziga, uning devorlariga 

bosim kuchi tez ortib boradi va butun hajm bo‘yicha 

teng quvvatli quporuvchi, ta’sir kuchiga ega bo‘ladi.