Hayot faoliyati xavfsizligi” kafedrasi «Hayot faoliyati xavfsizligi» fanidan laboratoriya ishini bajarishga doir uslubiy ko'rsatmalar Navoiy-2021

Laboratoriya ishini bajarish uchun umumiy ma’lumotlar.

Ifloslanish-tashqi muhitda ilgari bulma­gan yangi moddalarning yaratilishi, tabiiy aylanish jarayonida ishtirok etmagan elementlar biosferaning tabiiy aylanish jarayoniga salbiy ta’sir etuvchi (suv,xavo sirkulyatsiyasini buzuvchi) moddalar­dir. Changlar ham tarkibiga ko’ra tabiiy va antropogen omil tufayli vujudga kelgan xilga ajraladi. Chang-xavoda uzoq muddat buladigan kichik zarralar yoki ishlab chiqarish chiqindilari tarkibida uchraydi­gan zarralar, gazlar (aerozollar)dir. O’tirib qolgan changlar aero­gel deb ataladi.

Chang inson organizmiga nafas olish organlari or­qali kirib, kasallikka olib keladi. Silikoz, silikatoz, changli bron­xit, branxal astma, pnematiya va boshqa kasalliklar changdandir.

Umu­miy sanitariya talablariga muvofiq havodagi changning ruxsat eti­ladigan konsentratsiyasi (GOST bo’yicha) ishlash joyida 1mg/m³ dan 10 mg/m³ gacha bo’lishi mumkin. Buni o’lchashning turli usullari bulib, changning og’irlik o’lchash usuli eng qulayidir. Bu usulda changli iflos havoni tuzitib, filtr orqali o’tkazishga va filtr og’irligi­ni o’lchashga asoslangandir. Filtrlovchi material sifatida polimerli smoladan tayorlangan FPP (Petryanov filtri) materiallari ishlati­ladi. FPP da filtrlovchi tuqima sifatida perxlorvinil va diatsetit sellini, bunga sabab ularning gidrofoblik va kislota, ishqor, tuz­larning erituvchilariga nisbatan yuqori ximiyaviy chidamliligi bilan ajralib turadi. Asetat tolalardan tayyorlangan to’qimalarda gidrofoblik bo’­lib, kislota asos ta’siriga unchalik chidamli emas, ammo 10⁰ C is­siqlikka chidamli.Perxlorvinilning filtrlash qobiliyati 100% ga yaqin. Ish jo­yidagi havoning changdan himoyalanish vositalaridan biri, shamollat­gichlar o’rnatish. Ammo ishlab chiqarishdagi katta korxonalarda bu vositalar orqali changni yo’qotish unchalik samarali emas. Shu sababli ham bunday korxonalarda nafas olish organlarining individual hi­moya vositalari (SIZOD – sredstva individualnoy zashiti organov di­xaniya) ishlatiladi. Bular orasida ShB-1 respiratorlari, "Lepes­tok", Astra-2,U-2K,RP-KM, "Kama", "Snejok", F - 62ShM va boshqalar ayniqsa qulaydir.