Hayot faoliyati

O
‘
t o
‘
chirgichlardan qanday foydalanish mumkin 
Birlamchi o‘t o‘chirish vositalari ichida eng faol bo‘lgan 
vosita bu yong‘in o‘chirgichlardir. Shuning uchun ham 
yong‘inlarni boshlang‘ich davrida uni bartaraf etishda yong‘in 
o‘chirgichlarning ahamiyati katta. 
Tajribalarda yong‘in o‘chirgichlarni amalda qo‘llash, 
yong‘in xavfsizligi xizmatida bebaho ahamiyatga egaligi 
tasdiqlangan. Sanoatning ko‘plab sohalarida yong‘in xavfining 
ortib borishi, vatanimizda va chet davlatlarda yong‘in 
o‘chirgichlarning sifatini yaxshilash, sonini yanada ko‘paytirish, 
hamda yong‘in o‘chirgichlarga xizmat ko‘rsatuvchilarni, ulardan 
foydalanuvchilarni o‘rgatishni yanada yaxshilash, foydalanish 
tarmoqlarini kengaytirish masalalarini hal etishni talab etmoqda. 
19 
Yong‘in o‘chirgichlar yong‘inning boshlang‘ich davrida, 
ya’ni yong‘in o‘chirish qismlari shaxsiy tarkiblari yong‘in joyiga 
yetib kelguncha qisqa vaqt ichida o‘chirish qobiliyatiga ega 
ekanligi tajribada aniqlangan. 
2-rasm. 
OP-
10 rusumli dastakli kukunli yong‘in o‘chirgichlari 
Hozirgi vaqtda kimyoviy-
ko‘pikli, havo-ko‘pikli, karbonat 
angidr
idli, kukunli kabi yong‘in o‘chirgichlar mavjud. 
Yong‘in o‘chirgichlarning asosiy vazifasi yonish o‘chog‘ini 
havodan cheklash (ko‘pikli), kislorodni yonmaydigan gazlar bilan 
aralashtirish (karbonat-
angidridli va kukunli), yonish o‘chog‘ 
i haroratini 
pasaytirish (suv, ko‘pik), alangadagi kimyoviy 
reaksiya tezligini to‘xtatish (kukunli)dan iborat. 
Yong‘in o‘chirgichlardan yanada samaraliroq foydalanish 
uchun quyidagilarni bilish zarur: 
1. Yong‘in o‘chirish vositasini bekorga sarflamaslik uchun 
o‘t o‘chirgichni yonayotgan joyga yaqin joyda ish holatiga 
o‘tkazish kerak. 
2. Tez harakat qilish kerak, chunki yong‘in o‘chirgich qisqa 
vaqt davomida ish holatida bo‘ladi (ko‘pincha 60-80 soniya, 
karbonat 
– angidridli - 25-45 soniya, kukunli 10-15 soniya). 
3. 
Qattiq modda va predmetlarni ko‘pikli o‘t o‘chirgichlar 
yordamida o‘chirganda, yong‘in alangasi kuchli bo‘lgan joyga 
20 
oqimni to‘g‘rilash va asta-sekin alangani yuqoridan pastga tomon 
o‘chirish lozim. 

---

17 
4. Yonayotgan suyuqlikni chetidan o‘rtasiga tomon, astasekinlikda 
ko‘pik bilan qoplash orqali o‘chiriladi. 
Yonayotgan moddalarni kukunli yong‘in o‘chirgichlar yordamida 
o‘chirganda yonish maydoni yuzasini kukun bilan qoplash 
lozim. Ko‘pikli o‘t o‘chirgich (OR-5) 1m. maydondagi 
o‘tni o‘chirish uchun mo‘ljallangan. U sig‘imi qariyb 10 litr o‘t 
uchirish zaryadi bir silindr shakldagi idishdan iborat. O‘t 
o‘chirgichni shaylash uchun uning dastasini bosib, ko‘pik 
oqimini yonish o‘chog‘iga yo‘naltirilgan holda ko‘pik tugaguncha 
ushlab turish lozim. Karbonat kislotal
i o‘t o‘chirgich 
(OU-
2) turli yong‘inlarni bartaraf etishga mo‘ljallangan. Uning 
sirt tarafi po‘latdan yasalgan bo‘lib, ustida buraydigan jo‘mragi 
bor. U suyuq holdagi ko‘mir (karbonat) kislotasini saqlab turish 
uchun xizmat qiladi. O‘t o‘chirgichni harakatga keltirish uchun 
iloji boricha yonish o‘chog‘iga olib boriladi, trubka og‘zi o‘tga 
qaratiladi. Buragichni soat miliga qarshi yo‘nalishda burash 
lozim. 
Bunda, albatta, alangadan xavfsizroq masofada - taxminan 
3 metrda bo‘ling. O‘chirgichni yonib turgan joyga yo‘naltirib, 
dastagini bosing. Asta harakat bilan o‘t chiqqan maydonni to‘la 
qoplang. O‘chirgich ichidagi modda bug‘idan nafas olmaslikka 
harakat qiling. 
Ichki o‘t o‘chirish jo‘mraklari bino ichidagi yong‘inni 
o‘chirishga mo‘ljallangan. Uni ishga solish uchun yong‘inga 
qarshi shkafchani eshigini ochib, yong‘in o‘chirish dastasini 
jo‘mrakka birlashtirib, buragichni soat miliga qarshi burab, suv 
oqimi yong‘in o‘chog‘iga yo‘naltiriladi. Bino ichidagi issiqlikdan 
saqlanish uchun sirtqi kiyimlar v
a to‘shaklarni namlab boshga 
yopiladi. Xonadagi achchiq tutundan yer bag‘irlab harakat qilib 
qutulish mumkin.