Hayot faoliyati

Havo transportidagi avariyalar. 
Aviatsiya halokatlari 
ko‘plab 
sabablar tufayli sodir bo‘ladi. Samolyot ayrim konstruksiya
98 
larining buzilishi, dvigatellarning ishlamay qolishi, boshqaruv 
tizimi, elektr, aloqa, uchirish tizimining ishdan chiqishi, 
yoqilg‘i yetishmasligi, ekipaj va yo‘lovchilar hayoti xavfsizligini 
ta’minlashdagi uzilishlar og‘ir oqibatlarga olib keladi. 
Dekompressiya 
– bu samolyotning germetikligi buzilganda 
salondagi havoning siyraklashishidir. Tez dekompressiya odatda 
qattiq g‘uvillash bilan boshlanadi (havo chiqib ketayotgan 
bo‘ladi). Salon chang va tuman bilan to‘ladi. Ko‘rinish birdan 
pasayadi. Odam o‘pkasidan havo tez chiqib keta boshlaydi va 
uni ushlab qolib bo‘lmaydi. Bir vaqtning o‘zida quloqlarda 
shang‘illash va ichakda og‘riq paydo bo‘lishi mumkin. 
Dekompressiya vaqtida qanday harakat qilish kerak? 
Bunday paytda ko‘rsatmani kutmasdan, zudlik bilan kislorodli 
niqobni kiyib oling. Niqobni kiymasdan turib, boshqalarga, u 
hattoki, farzandingiz bo‘lsa ham, yordam ko‘rsatishga 
shoshilmang. Niqobni kiygan zahoti xavfsizlik kamarini taqib, 
keskin pasayishga tayyorlaning. 
Samolyotda yong
‘
in sodir bo
‘
lganda qanday harakat qilish 
kerak? 
Yong‘in sodir bo‘lganda samolyot bortida olov emas, 
balki tutun ko‘proq xavf tug‘dirishi doimo yodingizda bo‘lsin. 
Iloji boricha paxtali yoki junli 
kiyimning namlangan bo‘laklari 
orqali nafas oling. Chiqish joyigacha egilib yoki emaklab 
harakat qiling, chunki salonning pastki qismida tutun kamroq 
bo‘ladi. Tanangizning ochiq joylarini mavjud kiyim, sharf va h. 
k. yordamida olovning bevosita ta’siridan muhofaza qiling. 
Samolyot yerga qo‘nib to‘xtagandan keyin portlash xavfi katta 
bo‘lgani uchun zudlik bilan yaqinroqdagi chiqish eshigiga 

---

90 
boring. Agar o‘tish yo‘lidan yurishning iloji bo‘lmasa, kreslolarning 
suyanchig‘ini tushirib, ular orqali o‘ting. Evakuatsiya 
vaqtida buyumlarni tashlang va ochiq olov yoki kuchli tutun 
yaqinidagi lyuklar orqali tashqariga chiqishdan voz keching. 
Samolyotdan chiqqaningizdan so‘ng iloji boricha undan 
uzoqlashing va portlash ehtimoli bo‘lgani uchun boshingizni 
qo‘llaringiz bilan berkitgan holda yerga yotib oling. 
Har qanday vaziyatda ham vahimaga berilmasdan, dadil 
harakat qiling, bu sizning omon qolishingizga yordam beradi. 
99