Harbiy tibbiy tayyorgarlik, fuqarolik muhofazasi, jismoniy tarbiya va tibbiy nazorat

Kalit so‟zlar: 

Sport jarohatini oldini olish, murabbiylar malakasini oshirish, moddiy-texnik 

jihozlash, ta‟qiqlangan usullar, intizom, yengil atletika, gimnastika, sport o‟yinlari, 

kurash, boks, og‟irlik ko‟tarish, suvda sport mashg‟ulotlari, tibbiy nazorat. 

Mazmuni 

Respublikamizda  inson  salomatligi  haqida  g‟amho‟rlik  qilish,  ularning  umrini 

uzaytirish davlatimizning asosiy vazifalaridan hisoblanadi. 

Inson  salomatligi  va  uning  jismoniy  sog‟ligini  mustahkamlash  haqida  g‟amxo‟rlik 

qilar  ekan,  bu  borada  hukumatimiz  jismoniy  tarbiya  va  sportga  alohida  ahamiyat 

qaratmoqda. 

Sog‟liqni  saqlashning  bu  yo‟nalishi  butun  bir  profilaktik  chora  tadbirlar  majmuini 

o‟tkazishni  talab  qilib,  bu  tadbirlarga  sport  mashg‟ulotlarida  yuzaga  keladigan 

jarohatlarning oldini olish kiradi. 

 Sport    jarohatlari  bu    jismoniy  mashqlar  yoki  sport  mashg‟ulotlaridagi  jarohat  yoki 

patologik holatlardir. 

---

5 

 

Sport  jarohatlari orasida eng ko‟p paylarning lat yeyishi va jarohatlanishi, shuningdek 

bo‟g‟inlarning shilinishi,  yaralanishi,  chiqishi  va  shikastlanishi,  suyak sinishlar, bosh 

miya chayqalishi  ham tez-tez uchrab turadi. 

Doimiy  ravishda  qator  chora  tadbirlar  majmuini  amalga  oshirish,  tibbiyot  xizmati, 

o‟qituvchi  va  murabbiylarning  o‟zaro  faol  aloqalargina  sport  jarohatlari  bilan 

muvoffaqiyatli kurashish imkonini beradi. 

Oliy  o‟quv  yurtlarida  jismoniy  mashqlar  va  sport  mashg‟ulotlarida  olinadigan 

jarohatlar  profilaktikasi,  ularning  yuzaga  kelish  sabablari  va  ushbu  holatni  sinchiklab 

o‟rganishga asoslanadi. 

Jarohat  olish  hollarini  tashkil  qilish  shuni  ko‟rsatmoqdaki,  profilaktikaning  asosiy 

talab va qoidalariga rioya qilinganda har bir sport jarohatining oldi olinishi mumkin. 

Jismoniy  mashqlar  va  sport  mashg‟ulotlaridagi  jarohatlarning  asosiy  sabablari 

ko‟pincha  mashqlar,  mashg‟ulotlar,  musobaqalar,  o‟tkazish  usullari  va  ularni  taskil 

etishdagi  kamchiliklar,  mashg‟ulot  o‟tkazish  joylarining  moddiy  texnik 

jihozlanishining qoniqarsizligidir. 

Shuningdek,  shug‟ullanuvchilarning  intizomsizligi,  noqulay  ob-havo  va  gigiyenik 

sharoitlar ham jarohatlarga sabab boladi. 

Shunday qilib, jismoniy mashq va sport mashg‟ulotlarida ro‟y beradigan jarohat hollari 

mashg‟ulotlarni  puxta  uslubda  har  xil  tashkil  etish  va  o‟tkazish,  va  mashq  qilish 

jarayonini  individuallashtirish,  shug‟ullanuvchilarning  namunali  intizomi  va  e‟tibori 

sharoitida oldindan bartaraf qilinishi mumkin. 

 Sport jarohatlarini oldini olishda pedagok, mashg‟ulot rahbarlari, murabbiylar asosiy 

rol o‟ynaydi. Shifokor o‟quv  mashg‟ulotlari, mashqlar, musobaqalar davomida tibbiy 

nazoratni qat‟iy va doimiy ravishda zarur profilaktik tadbirlar asosida amalga oshirish 

lozim. 

Shug‟ullanuvchi jismoniy holatini yetarsiz darajada tibbiy nazoratdan o‟tkazish sport 

jarohatlarining  sabablaridan  biri  hisoblanadi.  (7-8  %  hollarda).  Biroq  kasallik  bilan 

og‟rigan,  qattiq  charchagan,  tinimsiz  mashqlardan keyin  qo‟shimcha  tibbiy  tekshiruv 

o‟tkazmasdan,  shuningdek  gigiyena  me‟yorlari  va  qoidalarini  buzgan  sportchilarga 

---

6 

 

mashg‟ulotlar  va    musobaqalarda  qatnashishga  ruhsat  etish  kabi  tibbiy  nazorat 

qoidalarini buzish hollari tez-tez uchrab turadi. 

 Jarohatlarning oldini olish maqsadida shifokor shug‟ullanuvchilarning jismoniy holati, 

tayyorgarligi  va  mashqlarda  chiniqqanligidan  kelib  chiqib,  dasturlarni  tuzish  va 

mashg‟ulot  uslubini  tanlashda  ishtirok  etishi,  jismoniy  tayyorgarlik  mashg‟ulotlarida 

dasturiy  ketma  ketlikka  rioya  etishni  nazorat  qilish,  shuningdek  mashg‟ulotlarni 

individual xususiyatlariga muvofiq jismoniy zo‟riqish miqdorini kuzatib borish lozim. 

Kasallik 

yoki, 

birorta 

jarohatni 

boshidan 

kechirgan. 

Shug‟ullanuvchiga 

mashg‟ulotlarga ruxsat berishda, mashg‟ulot rahbariga u yoki bu mashqni olib tashlash 

yoki ularning davomiyligini cheklash haqida tavsiyalar berishi zarur.