Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Ixtiyoriylik

  deganda, shaxsning boshlagan jinoiy xatti-harakatini  o‘z 

xohishi bilan hech qanday tashqi ta’sirlarsiz oxiriga yetkazish  imkoni 

borligini anglagan holda to‘xtatishi tushuniladi. Bunday qaytishning 

motivi turlicha (uyalish, farzandlari taqdiri haqida o‘ylash, jabrlanuvchiga 

278 

 

---

rahmi kelishi), shuningdek, qarindosh va do‘stlarining maslahatlari 

natijasida bo‘lishi mumkin. Motiv qanday bo‘lmasin shaxs o‘z xohishi 

bilan jinoyatdan qaytgan bo‘lsa, jinoiy javobgarlikka tortilmaydi.  Jinoyat 

sodir etishdan ixtiyoriy qaytish har doim subyektning erkin xohish-irodasi 

natijasida kelib chiqqan bo‘lishi kerak. 

Ixtiyoriy qaytishning muhim shartlaridan biri – bu shaxsning jinoyatni 

davom ettirish va yakuniga yetkazishga imkoni borligini anglashidir. Shu 

shartlarsiz shaxs agar o‘ziga bog‘liq bo‘lmagan holatlarga ko‘ra, jinoyatni 

yakuniga yetkaza olmasa yoki uni sodir etishga qodir bo‘lmasa, uni jinoyat 

sodir etishdan ixtiyoriy qaytish sifatida baholashga asos bo‘lmaydi. 

Masalan, agar shaxs qasddan odam o‘ldirish jinoyatida harakat qilsa, lekin 

atrofda odamlarning borligi, qurolning yarog‘sizligi yoki qo‘riqlash 

signalizatsiyasi ishlab ketganligi tufayli qilmishni sodir etmasa, bu 

ixtiyoriy qaytish hisoblanmaydi. 

Shaxs  o‘zi boshlagan jinoyatni oxiriga yetkazish  imkoniyatini istisno 

qiluvchi  o‘tib bo‘lmas to‘siqlar mavjud deb (hattoki yanglish) qarashi 

jinoyat sodir etishdan qaytishning ixtiyoriy emas, balki majburiy 

bo‘lganligidan dalolat beradi. Misol uchun, shaxs o‘zganing mulkini talon-

toroj qilish maqsadida qonunga xilof ravishda kirgan uyda o‘rnatilgan 

o‘ziga notanish moslamani signalizatsiya vositasi deb o‘ylab, uyni tark 

etadi. 

Jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytishda