Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

NOTA BENE ! 

Jinoyat maqsadi

  –  bu aybdorning jinoyat sodir etish orqali o‘zi 

xohlagan natijaga erishish haqidagi tasavvuridir. 

 

Jinoyat motivi va u belgilaydigan maqsad ko‘proq bir-biriga to‘g‘ri 

keladi. Talon-toroj qilishda g‘arazli motiv va g‘arazli maqsad mavjud 

bo‘ladi. Biroq motivga to‘g‘ri kelmaydigan boshqa maqsadlarni ham 

qo‘yish mumkin. Masalan, qasddan odam o‘ldirishda bosqinchilikni 

yashirish maqsadida aybdor tomonidan g‘arazli motiv qo‘llanadi. 

Motiv va maqsad doim konkret bo‘ladi va qoida tariqasida JKning 

Maxsus qismidagi moddalar dispozitsiyasida asosiy, kvalifikatsiya 

qilingan yoki imtiyozga ega bo‘lgan jinoyat tarkibi belgisi sifatida 

ta’riflanadi. Masalan, shaxsning diniy taassublar natijasida qasddan odam 

o‘ldirishi (JK 97-moddasi 2-qismi «m» bandi) yoki kishi a’zolarini kesib 

olib boshqa kishiga ko‘chirish (transplantat) yoki murdaning qismlaridan 

foydalanish maqsadida qasddan odam o‘ldirish (JK 97-moddasi 2-qismi 

«n» bandi) jinoyatlarini sodir etishi. Biroq JK Maxsus qismining ayrim 

moddalarida berilgan motiv g‘arazli yoki past niyat singari umumlashgan 

xususiyatga ega (JKning 124, 125, 131, 133-moddalari va boshqalar) yoki 

boshqa shaxsiy manfaatdorlikni (JKning 209, 212, 2281-  moddalari va 

boshqalar) bildiradi. 

1

 

Так,  Леонтьев  А.Н.  называл  осознаваемый  мотив  «мотивом  –  целью»  (См.:  Леонтьев  А.Н.  Указ.  соч.  – 

С.201; см. также: Давыдов В.В., Зинченко В.П., Талызин Н.Ф. Проблема деятельности в работах Леонтьева А.Н. 

// Ж. Вопросы психологии. – 1982. – №4. – С. 61-66). Ивашкин В.С. пишет: «Мотив сознательно регулируемого 

действия  имеет  форму  цели,  актуализирующей  ассоциированную  в  ней  установку  в  виде  плана  и  образа 

конечного результата» (Ивашкин В.С. Личность и деятельность. – М.: 1977. – С. 44). По мнению Зелинского 

А.Ф.  «Осознанный  мотив  преступления  в  виде  представления  о  желаемом  результате  имеет  форму  цели» 

(Зелинский А.Ф. Указ. соч. – С. 68). 

218 

 

                                                           

---

Jinoyat motivi va maqsadiga ko‘rsatmalar JKning Umumiy qismida 

ham mavjud. Masalan, qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holat 

sifatida, kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilikni 

qonunchilik ijtimoiy foydali maqsadga erishish belgilari –  muayyan 

maqsad deb ataydi (JK 41-moddasi). Bunday hollarda motiv va maqsadni 

ko‘rsatish alohida jinoyat-huquqiy ahamiyat kasb etadi.  

Yuridik adabiyotlarda motiv va maqsadlarni kvalifikatsiya qilishning 

bir necha yo‘llari keltirib o‘tilgan. Jumladan, motiv va maqsadni ma’naviy 

va huquqiy baholash asosidagi kvalifikatsiyaga muvofiq, barcha motivlar 

va maqsadlar 

pastlik 

(g‘arazlilik, shuhratparastlik, bezorilik motivi, 

millatlararo yoki irqiy adovat, diniy taassublar, boshqa jinoyatni yashirish 

yoki sodir etishni osonlashtirish va h.k.) va