Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Jinoyat kodeksining turli moddalariga tushadigan qilmishlarni 

sodir etish 

qonunda «...Maxsus qismning turli moddalarida yoki bitta 

moddasining turli qismlarida nazarda tutilgan» qilmishlarni sodir etish 

kabi ifodalanadigan turli xildagi va bir turdagi jinoyatlarni sodir etish 

majmui deb tan olishdan boshqa narsa emas.  

JK 33-moddasi 2-qismiga

 asosan, «agar shaxs sodir etgan qilmishda 

ushbu Kodeks Maxsus ayni bir moddasining turli qismlarida nazarda 

tutilgan jinoyatlarning alomatlari mavjud bo‘lsa, u moddaning og‘irroq 

jazo belgilangan qismi bo‘yicha javobgarlikka tortiladi». Shuni nazarda 

tutish zarurki, ushbu norma ijtimoiy xavfli qilmishning mazmunida JK 

maxsus qismi aynan bir moddasining turli qismlarida nazarda tutilgan 

kvalifikatsiyalovchi belgilar mavjud hollarni nazarda tutadi. Aynan 

shunday hollarda qonun chiqaruvchi og‘irroq javobgarlik nazarda tutilgan 

modda qismi bo‘yicha javobgarlik kelib chiqishini belgilab qo‘ygan. 

Bunday hollarda, ijtimoiy xavfli qilmish sodir etishda jinoyatlar majmui 

359 

 

---

mavjud emas. Biroq bir qator hollarda har xil jinoyatlar uchun javobgarlik 

JK maxsus qismining aynan turli moddalarida nazarda tutiladi. Bu, asosan, 

modda qismi tegishli alohida jinoyatni to‘la tasvirlab mustaqil sanksiyaga 

ega bo‘lgan moddalarda mavjud. Masalan, JK 148-moddasining 1-qismida 

bila turib, g‘ayriqonuniy ravishda ishdan bo‘shatish yoki ishga tiklash 

to‘g‘risidagi sud qarorini bajarmaslik, shunday qilmishlar uchun ma’muriy 

jazo qo‘llanilganidan keyin sodir etganlik uchun javobgarlik belgilangan, 

ushbu moddaning 2-qismida esa ayolni homiladorligi yoki yosh bolani 

parvarish qilayotganligini bila turib, uni ishga olishdan g‘ayriqonuniy 

ravishda bosh tortish yoki ishdan bo‘shatish uchun; JK 234-moddasi 1-

qismida  bila turib, qonunga xilof ravishda ushlab turish, ya’ni 

surishtiruvchi, tergovchi yoki prokuror tomonidan qonuniy asosga ega 

bo‘lmagan holda shaxs erkinligining qisqa muddatga cheklanishi,  shu 

moddaning 2-qismida esa, bila turib qonunga xilof ravishda hibsga olish 

yoki hibsda saqlash uchun javobgarlik belgilangan. Shuning uchun agar 

aybdor avvaliga shaxsni ishga tiklash haqidagi sud qarorini bajarmagan 

bo‘lsa, keyin ayolni homiladorligi motiviga asoslanib ishga qabul 

qilmagan bo‘lsa uning harakatlari mehnat qilish huquqini buzish sifatida 

JK 148-moddasi 1- va 2-qismlari bo‘yicha kvalifikatsiya qilinishi lozim. 

Jinoyatlar majmui faqat har xil yoki turdosh jinoyatlar bo‘yicha hosil 

bo‘ladi, lekin aynan bir xil jinoyatlar bo‘yicha hosil bo‘lmaydi. Jinoyatlar 

majmuining  jinoyatlar takroranligidan farqi ham mana shunda. Jinoyatlar 

majmuida sodir etilgan qilmish har doim shaxs tomonidan ikki yoki undan 

ortiq turdosh yoxud mustaqil kvalifikatsiya qilinadigan har xil jinoyatlar 

sodir etilishini nazarda tutadi, jinoyatlar takroranligida esa sodir 

etilayotgan ijtimoiy xavfli qilmish bir xil bo‘ladi va faqat alohida hollarda 

turdosh yoki har xil bo‘lishi mumkin. 

Masalan,   o‘g‘rilik   (JK  169 - moddasi)   va  odam  o‘ldirish   (JK 

97-moddasi)da jinoyatlar majmui mavjud. Bu qonunga zid qilmishlar 

jinoiy-huquqiy himoyaning turli obyektlariga qaratilgan: birinchisi – 

o‘zganing mulkini yashirincha talon-toroj qilish, ikkinchisi –  boshqa 

odamni zo‘rlik ishlatib hayotdan mahrum qilish. Bu holatda har xil jinoiy 

tajovuzlar yaqqol mavjud. Masalan, o‘g‘rilik (JK 169-moddasi) va 

360 

 

---

firibgarlik (JK 168-moddasi) sodir etishda jinoyatlar majmuida 

tajovuzlarning turdoshligi haqida gapirish mumkin bo‘lib, bularda aynan 

bir  obyektga tajovuz haqida gap bormoqda va  ular JK maxsus qismining 

bir bobiga biriktirilgan.