Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Oldindan kelishilgan ishtirokchilikda

  birgalikda jinoyat sodir etish 

haqida oldindan til biriktirib, shuningdek, jinoyat sodir etilishidan oldinroq 

til biriktirgan holda jinoyat sodir etiladi. Ishtirokchilikni kvalifikatsiya 

qilish uchun bu kelishuvga erishilganidan so‘ng qancha vaqt o‘tganligi 

ahamiyatga ega emas. Vaqt katta hamda kichik oraliqlarda hisoblanishi 

mumkin: daqiqalar, soatlar, sutkalar, oylar, yillar va hokazo. Ishtirokchilar 

314 

 

---

o‘rtasida u yoki bu jinoyatni sodir etish yuzasidan kelishuv og‘zaki yoki 

yozma, til biriktiruv, shartli belgi, boshni chayqatish, imo-ishora va boshqa 

shu kabi shakllarda ifodalanishi mumkin. Oldindan til biriktirish 

tomonlarning ko‘zda tutilayotgan jinoyatning birgalikda sodir etilishidan 

xabardorligidan, uni sodir etishda har bir ishtirokchining o‘z vazifalarini 

bilishi, hamjihatlikning nisbatan yuqori darajasi bilan tavsiflanadi. 

Ishtirokchilik turlari uning shakllari bilan chambarchas bog‘liq. 

Birgalikdagi jinoiy faoliyatning muayyan holatlarida ishtirokchilikning har 

xil turlari va shakllari bo‘lishi mumkin. Oldindan til biriktirish 

ishtirokchiligi bir guruh shaxslar, uyushgan guruh, jinoiy uyushma 

tomonidan oldindan til biriktirib sodir etiladigan jinoyatlarda bo‘ladi. O‘z 

navbatida, ishtirokchilikning keyingi ikki shakli ko‘pincha,  harakatdagi 

shaxslar o‘rtasida rollar taqsimoti bilan (ishtirokchilikning murakkab turi), 

kamroq holatlarda esa birgalikda bajaruvchilik turi (ishtirokchilikning 

oddiy turi) sifatida ifodalanishi mumkin. 

Ishtirokchilikni turlarga ajratish muhim yuridik ahamiyatga ega, bu 

ishtirokchilar harakatlari tasnifini to‘g‘ri aniqlashga imkon yaratadi. 

Xususan, oddiy ishtirokchilikda bajaruvchilar harakatlari faqat JK Maxsus 

qismi moddasi bo‘yicha JK 28-moddasiga (ishtirokchilar turlari) izoh 

qilmasdan kvalifikatsiya qilinadi, chunki ularning o‘zlari muayyan jinoiy 

qilmishning  obyektiv tomonini to‘liq yoki qisman bajarishadi. Murakkab 

ishtirokchilikda esa, aksincha. Tashkilotchi, dalolatchi va yordamchi kabi 

ishtirokchilarning harakatlari jinoyat  obyektiv tomonini bevosita 

bajaruvchisining harakatlari kabi JK Maxsus qismining o‘sha moddasi 

bo‘yicha, biroq JK 28-moddasi tegishli qismiga izoh qilgan holda 

tasniflanadi (ular bir vaqtning o‘zida jinoyatning birgalikda bajaruvchilari 

bo‘lgan holatlardan tashqari). 

Demak, ishtirokchilik shakllari haqidagi masalaga qaytgan holda 

shuni ta’kidlab o‘tamizki,