Harbiy-texnik instituti konstitutsiyaviy huquq

Қаранг
:
Конституции
мира
. 
Т
.2. – 
Ташкент
: 
Академия
МВД
Республики
Узбекистан
, 1997. – 
С
. 
323.
205
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
Кенгашининг
Ахборотномаси
. 1993 
йил
5 
сон
. 202 
модда
. (
янги
таҳрирда
«
Халқ
сўзи
» 
газетаси
2003 
йил
29 
август
) 

---

527 
Mamlakatni totalitar tuzumdan demokratik tuzumga o’tish davrida 
hukumatning huquqiy maqomi va faoliyatidagi asosiy yo’nalishlari davlat 
qurilishi va boshqaruviga mos o’zgarib bordi hamda jamiyatni 
demokratlashtirish jarayonida hukumatning mas’ulligi, uning ushbu 
jarayondagi o’rni va ahamiyati oshib bordi. 
Hukumatning davlat va jamiyat boshqaruviga oid faoliyat shakllari, 
ularni amalga oshirish usullari, shuningdek, hukumat tarkibi, uning o’z 
faoliyatini tashkil etish bilan bog’liq bo’lgan konstitutsiyaviy-huquqiy 
munosabatlar ham unga mos ravishda takomillashtirilib borildi. 
O’zbekiston Respublikasi hukumatining huquqiy maqomini tartibga 
soluvchi manbalar asosida uning bir necha rivojlanish bosqichlarini
ajratish mumkin. Mamlakatimizning istiqlol va taraqqiyotga yerishish
pallasida ijro hokimiyati, ayniqsa, hukumatning xalqimiz tarixiy yutug’ida 
tutgan o’rni, O’zbekiston Ministrlar Sovetidan to O’zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi davrigacha bo’lgan siyosiy-huquqiy
taraqqiyot davri bosqichlari va ularning o’ziga xos xususiyatlari mavjud. 
 
Shu tariqa xorijiy mamlakatlardagi singari O’zbekistonda ham 
hokimiyatlar bo’linishi prinsipi asosida Vazirlar Mahkamasining ijro
etuvchi hokimiyat tizimida tutgan o’rni va uning faoliyatiga doir
ijtimoiy-huquqiy munosabatlar tizimi shakllanib, ijro etuvchi hokimiyat 
oliy organlarining demokratik konstitutsiyaviy-huquqiy modeli vujudga 
kelgan. Davlat mustaqilligiga erishish tayanchi sifatida hukumatga bo’lgan 
e’tibor va uning hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanligining e’tirofi natijasi 
o’laroq, ijro hokimiyatining davlat boshlig’i – Prezident rahbarligi ostida 
faoliyat yuritishi o’tish davriga xos xususiyat ekanligini e’tiborga olish
zarur. 
Ayni paytda Vazirlar Mahkamasining faoliyatiga tegishli asosiy prin-
siplar tahlili hamda uning asosiy funksiyalarini tahlil qilish orqali,
fanda unga nisbatan Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq mustahkamlab 
qo’yilgan vakolatlar doirasi, ushbu vakolatlarning mazmun va mohiyatidan 
kelib chiqib, bozor munosabatlariga o’tish davrida ijro etuvchi 
hokimiyatning davlat hokimiyati organlari tizimida yetakchi o’rinni
egallaganligi, hukumatning davlat va jamiyat kundalik hayotidagi beqiyos 
ahamiyati, yuzaga kelishi mumkin bo’lgan ijtimoiy muammolarni zudlik 

---

528 
bilan bartaraf etish qobiliyatiga ega bo’lgan hokimiyat sohibi ekanligi 
to’g’risidagi g’oyalar shakllangan. 
Tabiiyki, yuqorida sanab o’tilgan qator belgi va xususiyatlardan kelib 
chiqib, konstitutsiyaviy huquq fanida ijro etuvchi hokimiyat tizimiga o’zi 
qabul qilayotgan qarorlarga to’liq mas’uliyat bilan javob berishga layoqatli 
bo’lgan mustaqil konstitutsiyaviy-huquqiy institut sifatida markaziy o’rin 
va hal qiluvchi rol ajratiladi. Shu bois hokimiyatlar bo’linishi tamoyiliga 
muvofiq, ijro etuvchi hokimiyat tushunchasi va uning mazmun-mohiyati 
nimalardan iboratligi hamda uning markaziy va oliy organi hisoblanadigan 
hukumatning huquqiy maqomi, o’ziga xos jihatlarini ilmiy mushohada qi-
lish fanning oldida turgan dolzarb masalalardan biri sanaladi.
Qoraqalpog’iston Respublikasining ijro etuvchi hokimiyat organ-
larini tadqiq qilgan huquqshunos olima E.D.Qutiboyevaning
fikricha, respublika misolida ijro etuvchi hokimiyatni amalga oshirish 
uchun yaxlit organlar (apparat) tizimi mavjud bo’lib, ular umumiy vako-
latga ega ijro organlarini (masalan, respublika Vazirlar Kengashi, tuman 
va shahar hokimlari), shuningdek, davlat-boshqaruv mexanizmining tar-
moqlar, tarmoqlararo va boshqa bo’g’inlarini o’z ichiga oladi
206
. 
 
Mamlakatdagi konstitutsiyaviy-huquqiy normalarni, eng asosiysi – 
ularda vujudga kelgan vaziyat va hukumat faoliyatining 
maqbullashtirish shaklini tahlil qilish, boshqaruv shaklidan qat’i-nazar 
muayyan hukumatning ijtimoiy-siyosiy hayotda tutgan real o’rni va roli 
haqida bir muncha tasavvur hosil qilish imkonini beradi.
Davlat organlari tizimida Hukumatning maqomi va funksiyasini, 
tutgan o’rni va rolini aniqlashda qonunchilik hamda uning amaliy 
faoliyatiga doir masalalarni kompleks ravishda umumlashtirib tahlil qilish 
bir qator savollarga javob olishni talab qiladi.
Ushbu savollarni quyidagicha shakllantirish mumkin: 1. Hukumatni 
shakllantirish tartibi va usullari. 2. Hukumat tarkibi va tuzilishi. 
3. Hukumat boshlig’ining tayinlanish tartibi va uning mustaqillik darajasi. 
4. Hukumatning siyosiy javobgarlik masalasi. 5. Hukumatning siyosiy 
206