Harbiy-dala terapiya

4.4. Zarb to’lqini ta’sirida rivojlanadigan ichki a’zo kasalliklari 
Klinikasi:
zarb to’lqinni ta’siridagi o’zgarishlar klinik belgilari turli bo’lib zarb 
to’lqinni kuchiga va organizmning dastlabki holatiga bog’liq.
Asab tizimining shikastlanishi: shikastlangan bir necha daqiqadan 1-2 kungacha 
hushini yo’qotadi, ularda eshitish va so’zlash buziladi, ko’rish o’tkirligi pasayadi, 
jism formasini qabul qilish, istiqbolni, rang bilishni, hid bilishni, mazani bilishni 
buzilishlari kuzatiladi. Adinamiya , bulbar o’zgarishlar, epileptik xurujlar, 
psixomotor qo’zg’alishlar, tana haroratning o’zgarishlari paydo bo’ladi.
O’pkalar shikastlanishi: hansirash, yo’tal, qon tupurish, o’tkir emfizema, 
bronxial astma xurujlari yuzaga keladi. 
YuQT tizimi shikastlanishi: yurakni tez urishi, yurak sohasida og’riqlar, 
bradikardiya yoki pulsini o’zgaruvchanligi, AQB oshishi, kechroq davrda YuIK, 
arterial gipertenziya miokard distrofiyasi. 
Ovqat hazm qilish tizimi shikastlanishi: ko’ngil aynish, qusish, meteorizm, 
qabziyat, ich ketish, ishtaha pasayishi. 
Buyraklar shikastlanishi: oliguriya, anuriyagacha. Keyinchalik pollakiuriya.

---

66 
Qon tizimi shikastlanishi: leykotsitoz, limfotsitoz. 
Tashxislash
: qonni umumiy tahlilida o’rtacha leykotsitoz, limfotsitoz, EKGda 
ekstrasisitoliya, paroksizmal taxikardiya, titroqli aritmiya, sinusli bradikardiya, T 
tishchaning pasyishi va silliqlashuvi. 
 Davolash:
Diuretiklar: tiazid qatori dorilari indapamid, gidroxlortiazid, 
xlortalidon. O’rta kuchli diuretiklar, reabsorbsiyani kamaytiruvchilar.Tutamli 
diuretiklar: parenteral yuborishda ular tez ta’sir qilish bilan farqlanadi, kuchli 
diuretiklar natriy ioni reabsorbsiyasini 15-25% ga kamaytiradi, ularga furasemid va 
bumetonid kiradi.
 
Kaliy saqlab qoluvchi diuretiklar: kuchsiz diuretiklar, natriy ionlarini 5% dan 
ortmaydigan qo’shimcha ekspressiyasini chaqiradi, ularga spironolakton va 
triamteren kiradi. 
Natriyurez qon plazmasini , yurakka qaytayotgan vena qonini , yurakni tepki 
hajmini va umumiy periferik qarshilikni kamaytirib AQB pasayishiga olib keladi. 
Bundan tashqari diuretiklarni ijobiy ta’siri natijasi sifatida YuQT tizimining 
katexolaminlarga reaktivligini pasayishida ko’rish mumkin.