Harakat asosini orientirlash tushunchasi

Tо`rtinchidan, huquqbuzarning shaxsi. Nojо`ya xatti-harakatlar jinoyatlardan farqli о`laroq, shaxs tomonidan ijtimoiy xavf tug`dirmaydi. Agar shaxs huquqiy meyorlarni bir necha marta buzsa, ijtimoiy xavf tug`diradi va uning keyingi xatti-harakati nojо`ya harakat tarzida emas, balki jinoyat tarzida baholanadi. Mast holda transport vositasini boshqargani va yana shunga о`xshash hatti-harakatlar qilgani uchun (bunda uning transport vositasini boshqarishga huquqi bо`lmasa) ma`muriy tarzda guvohnomasidan mahrum etilgan shaxs о`sha nojо`ya harakatlarni qayta takrorlasa jinoiy javobgarlikka tortiladi.

Qilgan nojо`ya xatti-harakat yoki jinoyat uchun sud qaror chiqarmagan yoki gunohi olib tashlanmagan shaxslar ham jamiyat uchun havfli shaxslar hisoblanadi. Bundan tashqari, ichkilikbozlik va giyohvandlikka berilib ketgan va sud tomonidan xavfli jinoyatchi deb topilgan shaxslar ham jamiyat uchun xavflidir.

Huquqbuzarliklar xilma-hil bо`lgani kabi nojо`ya xatti-harakatlarning ham turlari juda kо`p. Ular ijtimoiy munosabatlar sohalariga bog`liq. Nojо`ya xatti-harakatlar ma`muriy, intizomiy, fuqarolik-huquqiy, protsessual va boshqalarga bо`linadi. Boshqa nojо`ya xatti-harakatlarga, masalan, moliya, yer hamda boshqa qonunchilikda kо`zda tutilgan nojо`ya xatti-harakatlar kiradi.

Ma`muriy nojо`ya hatti-harakat-qonunga hilof, aybli faoliyat yoki davlat va jamoat tartib-qoidalariga, fuqarolarning mulki, erkinligi va huquqlariga, boshqaruvning о`rnatilgan tartibiga zarar yetkazuvchi harakat yoki harakatsizlikdir. Albatta, bunday nojо`ya xatti-harakatlarga baho berish va ularga ma`muriy jihatdan ma`sul bо`lish qonunda kо`zda tutilgan.

Umummajburiy talablarning ma`muriy nojо`ya xatti-harakatlar, fuqarolar xizmat mavqei va о`rnidan qat`iy nazar, mansabdor shaxslar tomonidan buzilishidir. Ma`muriy nojо`ya hatti-harakatlar uchun javobgarlik yuqori tashkilotlardagi mansabdor shaxslar yoki bо`ysunuvchi muassasalar bilan emas, balki maxsus organlar tomonidan ishlab chiqilgan qonunlar bilan belgilanadi. Qilingan ma`muriy nojо`ya xatti-harakatlar uchun beriladigan ma`muriy jazo turlari quyidagilardan iborat: ogohlantirish, jarima solish, axloq tuzatish mazmunidagi ishlar, ma`muriy qamoq, ma`muriy huquqbuzarlikning bevosita obyekti yoki uni amalga oshirish quroli bо`lgan ashyoni musodara qilish va boshqalardir.

Intizomiy nojо`ya xatti-harakat – korxonalar, tashkilotlar, muassasalarning xizmatchilari va ishchilari tomonidan ichki mehnat tartib-qoidalarini, xizmat intizomini buzishlari, xizmat vazifalarini bajarmasliklaridir.