Харажатлар тўғрисида тушунча ва уларнинг таснифи

СФ
ЎК_рент= ———
ЎК
Харажатлар рентабеллиги (Хар_рент.) - бу корхона асосий ишлаб чиқариш фаолиятидан олинган фойданинг асосий ишлаб чиқариш харажатлари (сотилган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархи, сотиш харажатлари, маъмурий харажатлар, асосий фаолиятнинг бошқа жараёнларидан харажатлар)даги (АИЧХ) улушини тавсифлайди.


АФФ
Хар_рент= ————
АИЧХ
Акционерлик жамиятининг бир дона акцияси рентабеллиги (АК) - соф фойданинг корхона акциялари (АК) сонига нисбати кўринишида ҳисобланади. Бу кўрсаткич корхонанинг бозордаги фаоллигини тавсифлайди.
СФ
АК_рент= ———
АК
Рентабелликнинг барча кўрсаткичлари корхонанинг барқарорлигини аниқлашга, унинг ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга ва бозордаги рақобат бардошлигинпи кўтариш бўйича тадбирларни белгилашга хизмат қилади.


Фойда ва рентабелликка таъсир қилувчи омиллар

Ҳозирги пайтда фойдага таъсир қилувчи омилларнинг таъсирини бир қанча усулларни қўллаб аниқлаш мумкин. Энг аввало корхонанинг ялпи фойдасига таъсир қилувчи омиллар аниқланади.

Сотишдан олинган соф тушумни корхонанинг ялпи фойдаси (Фсм) деб ҳам аташ мумкин. Бу одатда сотилган маҳсулотнинг умумий қийматидан (См) унинг таннархини (Тн) айириш йўли билан аниқланади. Аммо шу икки кўрсаткич замирида маҳсулотнинг қиймати, миқдори, баҳо ўзгариши, таннархдаги тебранишлар мужассам этилган. Шу туфайли ялпи фойданинг вужудга келишида бевосита шу омиллар таъсирини ҳисобга олиш мақсадга мувофиқдир. Буни амалга ошириш учун қуйидаги жадвални тузиш тавсия қилинади (10.4.1-жадвал).
10.4.1-жадвал
Ялпи фойда ўзгаришига таъсир этувчи
омиллар ҳисоб-китоби