Har qanday mamlakat hukumati iqtisodiy siyosatining eng muhim uzoq muddatli maqsadlaridan biri iqtisodiy o’sishni rag’batlantirish, uning sur’atlarini barqaror va optimal darajada ushlab turishdir

Ichki qarz fondi. Bu turli firmalarga davlat krediti shaklida Beriladi.

Tashqi qarz fondi. Bu boshqa mamlakatlarga qarz berish va Tashqaridan olgan qarzning o‘zini uzish va uning foizlarini toiash Uchun sarflanadi. Tashqi qarz qanchalik ko‘p boisa, bu qismning YalM dagi hissasi shunchalik katta boiadi va aksincha.

Y
alMning turli yo‘nalishlarda ishlatilishi dunyo mamlakatlarida farqlanadi. Bir yerda iste’mol fondi hissasi katta boisa, boshqa yerda jamglarishning hissasi ko‘proq boiadi. Bir yerda davlat iste’moli ko‘proq boisa, boshqa yerda u kichikroq boiadi. Burfday farqlarni keltirilgan chizmadan ham payqab olish mumkin.
(2.7-rasm)¹⁵

2.7-rasm


XULOSA VA TAKLIFLAR

1. 
   Milliy iqtisodiyot muayyan mamlakat chegarasi doirasidagi iqtisodiy faoliyat bo‘lib, milliy resurslar va an’analarga tayanadi, Milliy manfaatlarga xizmat qiladi. Milliy mustaqillikning moddiy Asosi hisoblanadi, mazmunan makroiqtisodiyotni tashkil etadi.
   
2. 
   Makroiqtisodiy oborot (aylanma harakat) bir-biri tomon Harakat qiluvchi tovarlar, xizmatlar va pul oqimi bo‘lib, bu real va Pul sektori oralig‘ida kechadi, bunda xonadonlar, firmalar va davlat ishtirok etadi. Uning natijasida real YalM yaratiladi, taqsimlanadi va ishlatiladi. YalM muayyan paytda yaratilgan jamiki tovar Va xizmatlarning bozor qiymati bo‘ladi.
   
3. 
   YalMning ko‘payishi iqtisodiy o‘sishni bildiradi. Bunga Resurslar miqdori, ularning sifati va texnologiya darajasi ta’sir etadi. Uning omillari jismoniy va insoniy kapital, texnologiya usullari, Investitsiyalar, ta’lim darajasi, iqtisodiyotni naqadar erkinligi darajasi, iqtisodiyotning ochiqligi, xalqaro bozor konyunkturasi (holati) va demografik vaziyatdir. Bular iqtisodiy o‘sishga turli va hatto Qarama-qarshi yo‘nalishda ta’sir etadi.
   
4. 
   Iqtisodiy o‘sishning 3 turi mavjud, bular resurstalab, resurstejam va aralash usullardir. Birinchi holda o‘sish resurslarni Ko‘paytirish hisobidan, ikkinchi holda ularni tejab ishlatish hisobidan, uchinchi holda o‘sish ham resurslarni ko‘paytirish, ham ularni Tejash natijasida yuz beradi. Hozirgi iqtisodiyotga aralash usul xos, Lekin usullardan birining ustuvorligi mavjud bo‘ladi.
   
5. 
   Iqtisodiy o‘sishning samarasi uning pirovard natijasidir. Uning samaradorligi esa mazkur natijaning xarajatlar bilan qiyoslanishidir, bu nima sarflab, nimaga erishilganligini bildiradi. Busamaradorlikni aniqlash uchun yalpi ichki mahsulot o‘simi xarajatlar o‘simiga nisbatlanadi. Bu bilan xarajat birligiga olingan natija ma’lum bo‘ladi. Bu natija ko‘paysa samaradorlik oshgan bo‘ladi, u kamaysa aksi yuz beradi. Samaradorlikning ijtimoiy jihati — bu farovonlikning oshishidir.
   
6. 
   Yalpi ichki mahsulot pirovard natijada xususiy iste’mol va davlat iste’moliga yuboriladi va yalpi jamg‘armani hosil qiladi. Jamg‘armani xonadonlar, firmalar va davlat hosil qiladi. Bu qismlaming nisbati milliy iqtisodiyotning taraqqiyot darajasiga bog‘liq bo’ladi.
   
7. 
   Mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishi ko'p omilli va ziddiyatli jarayon hisoblanib, u asosan iqtisodiy o'sishda namoyon boMadi. Iqtisodiy o‘sish bevosita yalpi ichki mahsulot miqdorining mutloq va aholi jon boshiga hamda iqtisodiy resurs xarajatlari birligi hisobiga ko'payishi, hamda sifatining yaxshilanishida va tarkibining takomillashuvida ifodalanadi.
   
8. 
   Iqtisodiyo o'sish sur’atining ahamiyatini iqtisodchilar tomonidan qo'llaniluvchi «70 qoidasi» yordamida ham ochib berish mumkin. Bu qoidaga ko'ra, milliy iqtisodiyotda ishlab chiqarilayotgan YalM hajmini 2 baravarga oshirishda qancha vaqt talab etilishini aniqlash uchun 70 sonini yillik o'sish sur’atiga bo'lish kerak bo'ladi.
   
9. 
   Iqtisodiy o'sishning ekstensiv va intensiv turlari mavjud. Ishlab chiqarishning avvalgi texnikaviy asosi saqlanib qolgan holda ishlab chiqarish omillari miqdorining ko'payishi orqali o'sish ekstensiv iqtisodiy o'sish deyiladi. Ishlab chiqarish omillarini sifat jihatidan takomillashtirish, yanada ilg'or ishlab vositalarini va yangi texnikani qo'llash, ishchi kuchi malakasini oshirish, shuningdek, mavjud ishlab chiqarish potensialidan yaxshiroq foydalanish yo'li bilan mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirish intensiv iqtisodiy o'sish deyiladi.
   
10. 
    Iqtisodiy o'sishga ta’sir ko'rsatuvchi omillarni shartli ravishda ikki guruhga ajratish mumkin: taklif omillari va taqsimlash omillari. Taklif omillariga tabiiy resurslarning miqdori va sifati; mehnat resurslari miqdori va sifati; asosiy kapital (asosiy fondlar) ning hajmi; texnologiya va fan-texnika taraqqiyolini kiritish mumkin. Resurslarning o'sib boruvchi hajmidan real foydalanish va ularni kerakli mahsulotning mutloq miqdorini oladigan qilib taqsimlashga xizmat qiluvchi omillar taqsimlash omillari deyiladi.
    
11. 
    Iqtisodchi olimlarning iqtisodiy o'sish omillarini o'rganish hamda uning kelgusidagi natijalarini bashorat qilish borasidagi tadqiqotlari pirovardida turli iqtisodiy o'sish modellarining yaratilishiga olib keldi. Bu modellar o'z mazmuniga ko'ra, bir-birlaridan farqlansada, ularning asosida ikkita nazariya — makroiqtisodiy muvozanatning keynscha (keyinchalik neokeynscha) nazariyasi hamda ishlab chiqarishning klassik (keyinchalik neoklassik) nazariyasi yotadi.
    
12. 
    Milliy boylik insoniyat jamiyati taraqqiyoti davomida ajdodlar tomonidan yaratilgan va avlodlar tomonidan jamg'arilgan moddiy, nomoddiy va intellektual hamda tabiiy boyliklardan iboratdir.