Haqiqiy sonning moduli va uning asosiy xossalari

1- mavzu.

Haqiqiy sonning moduli va uning asosiy xossalari.

Reja:
1.Haqiqiy sonning moduli.
2.Haqiqiy son modulining asosiy xossalari
Ta’rif:Haqiqiy son a ning absolut qiymati yoki moduli deb ( bilan belgilanadi) a songa, agar a≥0 bo‘lsa, va – a songa, agar a<0 bo‘lsa, aytiladi, ya’ni:


Misol: |3|=3, |0|=0, |-4|=4.
Ta’rifdan har qanday haqiqiy a son uchun a≤|a| munosabat kelib chiqadi.
Absolutqiymatningba’zixossalariniko‘ribchiqamiz:
1. |a+b|≤|a|+|b|, ya’ni ikkita haqiqiy son algebraik yig‘indisining moduli shu sonlar modullarining yig‘indisidan katta emas.
Isbot:Agara+b≥0bo‘lsa, |a+b|=a+b≤|a|+|b|chunkia≤|a|vab≤|b|.
Agar a+b<0 bo‘lsa, |a+b|=-(a+b)=(-a)+(-b)≤|a|+|b|.

Misol: 1) |-3+5|<|-3|+|5|=3+5=8 yoki 2<8;
2) |-2-4|=|-2|+|-4|=2+4=6 yoki 6=6.
Isbot qilish mumkinki, |a+b+…..+c|≤|a|+|b|+…+|c|;
2. |a-b|≥|a|-|b|, ya’ni ayirmaning absolut qiymati kamayuvchi va ayriluvchi absolut qiymatlarining ayirmasidan kichik emas.
Isbot uchun a-b=c deb, a=b+c ni topamiz.
|a|=|b+c|≤|b|+|c|=|b|+|a-b|, bundan
|a|-|b|≤|a-b| kelib chiqadi.

Misol: 1. |(-7)-4|>|-7|-|-4|=|7-4|=3, 11>3
2. |5-2|=|5|-|2|=5-2=3 yoki 3=3
3. Ko‘paytmaning moduli ko‘payuvchilar modullarining ko‘paytmasiga teng, ya’ni:
|a b ….. c|=|a| |b| …. |c|;
4. Bo‘linmaning moduli bo‘linuvchi bilan bo‘luvchi modullarining nisbatiga teng, ya’ni
.
Oxirgi ikkita xossaning isboti modulning ta’rifidan kelib chiqadi.
Nazorat savollari .
1.Haqiqiy son moduli deb nimaga aytiladi?
2.Haqiqiy sonning moduli xossalarini aytib bering?
3.To’rttinchi xossasini tushuntirib bering?
Misollar.
1. Modulning quyidagi xossalarini isbotlang:

2. Tenglikni isbotlang:

3. Sonlarni taqqoslang:

4. Harflarning berilgan qiymatlarida ifodaning qiymatini hisoblang:

5. 1) |x|=y, 2) |x|=-ybo‘lsa y qanday son?

6. 1) |x|=|y|; |x|=x; |y|=-x; bo‘lsa y qanday son?

7. Ifodalarni modul belgisisiz yozing.

8. Ifodani modul belgisisiz yozing.



Tayanch so’zlar.
Haqiqiy son, modul, qo’shish , ayirish

Adabiyotlar.
1.Algebra va analiz asoslari:Akad.litsiy va kasb-hunar kollejlari uchun darslik / R. H. Vafayev, J. H. Husanov, K. H. Fa. yziyev .
2.Algebra va matematik analiz asoslari. Akad. Litseylar uchun darslik A.U.Abduhamedov, H. A. Nasimov, U. M. Nosirov, J. H. Husanov, H. A. Nasimov.