Hamshira etikasi va deontologiya tushunchasi

2. Axloqiy normalar va hodisalar
Axloq tushunchasi
Axloqiy hodisalarda ikkita nuqta mavjud:
1) shaxsiy lahzalar (shaxsning avtonomiyasi va uning o'zini o'zi anglashi, axloqiy xulq-atvor qoidalari va axloqiy baholanish);
2) ob'ektiv, o'ziga xos bo'lmagan moment (ma'lum madaniyat, ijtimoiy guruh, jamoa, axloqiy qarashlar, qadriyatlar, axloq, inson munosabatlarining shakllari va normalari ustunlik qiladi).
Ko'rsatib o'tilgan fikrlarning birinchisi axloqning tavsifiga, ikkinchisi axloqqa tegishli.
Axloqning o'ziga xos xususiyati shundaki, u odamlarning avtonom pozitsiyasini, ularning yaxshilik va yomonlikni, burch va vijdonni insonning xatti-harakatlarida, munosabatlarida va harakatlarida erkin va o'z-o'zidan qaror qilishini ifodalaydi. Ijtimoiy guruhlar, jamoalar va umuman jamiyat axloqi haqida gap ketganda, bu asosan axloq (guruh va umumiy ijtimoiy axloq, qadriyatlar, e'tiqodlar, munosabatlar, normalar va institutlar haqida).
Axloq - axloq haqidagi fan
Axloq axloqning falsafiy nazariyasi sifatida axloq kabi o'z-o'zidan paydo bo'lmaydi, ammo axloqni o'rganishda ongli, nazariy faoliyat asosida. Odamlarning haqiqiy axloqiy hodisalari va axloqiy faoliyati axloqni ilmiy bilish tizimining paydo bo'lishi bilan bog'liq bo'lgan fan sifatida etikadan ancha oldinroq paydo bo'lgan. Etika falsafiy fanlardan biri ekanligi umumiy e'tirof etilgan. Axloqiy qarashlarning rivojlanishi tarixida axloq amaliy faoliyatning maqsadlarini mavjud va mavjud bo'lgan narsalar, yaxshilik va yomonlik, baxt va hayotning mazmuni haqidagi g'oyalar asosida aniqlaydigan amaliy falsafa sifatida belgilandi. Axloq axloqni muayyan normalar va qadriyatlar asosida ijtimoiy hayot sohasi, axloq esa odamlar o'rtasidagi munosabatlarni axloqiy talab va tushunchalar asosida tartibga soladi. Etika o'z vazifalarini nafaqat axloqni tushuntirishda, balki jamiyatga yanada mukammal me'yorlar va xulq-atvor modelini taklif qilishda ko'radi. Axloq axloqni ham ta'riflaydi, tushuntiradi va axloqni o'rgatadi, xulq-atvorning axloqiy me'yorlariga qanday rioya qilish kerakligini tushuntirib, ushbu standartlarning mazmuni va shakli xususiyatlarini ta'kidlaydi. Axloq o'z ichiga axloqiy mavjudot, odamlarning xulq-atvorida aniq namoyon bo'ladigan normativlik doktrinasini, shuningdek har bir insonning jamiyatda o'zini qanday tutishi, o'zining axloqiy maqsadlari, ehtiyojlari va manfaatlarini qanday aniqlashi kerakligi to'g'risidagi axloqiy aqidalarni o'z ichiga oladi. Axloq axloqni tarixiylik tamoyili nuqtai nazaridan o'rganadi, chunki har bir jamiyatda axloqiy me'yorlar va talablarni amalga oshirishning o'ziga xos xususiyatlari, o'ziga xos axloq va xatti-harakatlar tamoyillari mavjud. Jamiyat tarixidagi axloqiy munosabatlar rivojlanib, takomillashmoqda, rivojlanib bormoqda, har xil axloqiy turlarning rivojlanish va me'yoriy xususiyatlari turli yo'llar bilan namoyon bo'ladi.