Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

Konstruktiv 
validizatsiya
 mazkur ko‘rsatkichlarni qo‘llashga yo‘llanma beruvchi 
nazariyadan  kelip  chiquvchi  kutilayotgan  natijalarni  turli  o‘lchovlar 
bo‘yicha berilgan baholar o‘rtasidagi real munosabatlar muvofiqligi 
darajasi  xususidagi  ma’lumotlardan  o‘lchovlar  validligini  chiqarish 
orqali amalga oshiriladi. Boshqacha qilib aytganda, konstruktiv naza-
riy validlik (asoslanganlik) ba’zi ko‘rsatkichlarni nazariyaga muvofiq 
ravishda tutish xususiyatidir. Bunday mulohaza ikki yo‘nalishda olib 
boriladi.  Eng  avvalo,  biz  o‘z-o‘zimizga  shunday  deyishimiz  lozim: 
“Agar X tushuncha Y tushuncha bilan ijobiy, Z tushuncha bilan sal-
biy aloqada bo‘lsa (bizning nazariyamiz bashorat qilganidek), valid-
lik o‘lchovidagi X tushuncha bahosi validlik o‘lchovidagi Y tushun-
cha  bahosi  bilan  ijobiy  aloqada  bo‘ladi  va  validlik  o‘lchovidagi  Z 
tushuncha  baholari  bilan  salbiy  munosabatga  kirishadi.  Biz  o‘l-
chovning  validligi  haqida  quyidagi  holatda  hukm  chiqarishimiz 
mumkin.  Mazkur  o‘lchovni  o‘zgaruvchanning  ko‘rsatkichi  sifatida 
qay  darajada  qo‘llanilishi  mazkur  o‘zgaruvchan  va  boshqa  o‘zga-
ruvchanlar o‘rtasida bizning nazariyamizga muvofiq ravishda kutila-
yotgan munosabatlar turi o‘rnatiladi”. 

---

 
 
43 
Misol  sifatida  xalqaro  hamjamiyatlar  o‘rganilishini  olamiz.  Biz 
shunday  ittifoqning  ishonchliligi  o‘lchovini  muvofiq  keluvchi 
davlatlarning  matbuot  maqolalarining  kontent  tahlili  asosida  barpo 
etishimiz  mumkin.  Ikki  davlat  hamjamiyati  ishonchliligi  valid 
ko‘rsatkichi  sifatida  ushbu  davlat  matbuotlarida  boshqa  davlat 
to‘g‘risida  yozilganlarni  ko‘rsatish  mumkinmi?  Biz  bu  savolga 
quyidagicha javob berishimiz mumkin. “Bizning nazariyaga muvofiq 
ravishda davlat hamjamiyatga qanchalik ishonchli bo‘lsa, ular BMT-
da  shunchalik  ko‘proq  ovoz  beradilar  va  o‘zaro  savdoda  shunchalik 
kam  cheklashlar  bo‘ladi.  Shuning  uchun  hamjamiyat  ishonchliligi 
bahosi valid o‘lchovda 
BMTdagi bir xil ovoz berish 
o‘lchovi bahosi 
bilan ijobiy, 
savdo sohasidagi cheklovlari
 miqdori o‘lchovlari bahosi 
bilan  salbiy  munosabatga  kirishadi.  Keyin  biz  kutilayotgan  natijalar 
kuzatuvlarimiz  bilan  tasdiqlanish-tasdiqlanmasligini  aniqlash  uchun 
zarur  ma’lumotlar  tahliliga  o‘tamiz.  Agar  o‘zaro  munosabat  kutil-
gandek bo‘lsa, valid o‘lchovdagi hamjamiyat ishonchliligiga ko‘proq 
ishonishimiz mumkin bo‘ladi”. 
Basharti  o‘zaro  munosabat  kutganimizdan  boshqacha  bo‘lsa,  bu 
tushuncha o‘lchov ishonchlimi, degan savol tug‘iladi. 
Biz hozirgina ta’riflaganimiz, ko‘pincha