Хalqarо munosabatlar va diplоmatiya tariхi fanindan ma’ruza matnlari

 
 Sin davri diplomatiyasi davri(eramizdan av 256-206 yillar) 
Qinyazligi tepasida turgan knyaz In CHjen boshqa barcha knyazliklarni o’ziga 
buysundirdi dinastiyasn hdavri hamda butun Xitoyni o’z kokimiyatiga 256—206 
birlashtirib olgandan keyin, Sin SHi Xuandi (eramizdan av. 246—210 yillar) degan 
unvon va nom oladi. U podsholik qilgan davrda yagona va markazlashgan Xitoy 
davlati tiklanadi. Ilgarigi musta Qil knyazliklar o’z muetaqilliklarini yuqotadi lar. 
Yagona davlat 36 o’lkaga Bo’linib, bo’lar fakat territog’ialma’mu riy o’lkalar 
bo’lib kis°blanadi. Butun kokimiyat qudratli mustabid k5'lida tuplanib, u 
mamlakatni maxkam uyushgan amaldorlar yordamida boshqaradi. Xitoyning 
yagona va qudratli markazlashgan davlat bo’lib birlashuvi ilgarigi keng istilochilik 
siyosatini yana tiklashga imkon beradi, bu siyosat Quldorlik xujaligi va savdosini 
rivojlantirish uchun zarur edi. Ana shu xarbiy siyosat natijasida xozirgi vaqt dagi 
Guandun, Guansi, Gansu va Sichuan kabi viloyatlarga joy lashgan qabilalar 
buysundiriladi. Sin SHi Xuandi davrida Xitoy davlati Xitoyning o’zi, shu jumladan 
Manchjuriya va MurulistoINIng bir qismi, Koreya va )hindiXitoy chegaralarigacha 
bo’lgan juda katta territog’iyani egallagan edi. Kuchmanchi dasht qabilalarINIng 
o’zluksiz xujumlaridan davlatni kimoya qilish uchun mashko’r Buyuk Xitoy 
devori ku rilishi kengaytiriladi, bu devor, keyinchalik, kengayib borayotgan Xitoy 
davlati atg’ofida uch ming qilometrdan ortik g’ok masofaga cho’zilgan mudofaa 
inshootlarINIng butun bir sistemasini tashkil etadi. 
Markazlashgan yirik davlatning tashkil topishi dekkonchilik kamda savdoni 
rivojlantirishni maksad qilib qo’ygan bir kancha tadbirlarni amalga oshirishga 
imkon berdi. Masalan, Sin SHi Xuandi davrida sugorish shoxobchalari ancha 

---

kenGaytiriladi, jumladan kozirgi SHensi viloyatida Qzin daryosi bilan Lo 
daryosINI birlashtirgan katta qanallar Kazildi. Bir kancha yo’llar ko’rilishi, 
og’irlik, o’zunlik va Kajm ulchovlari yagona sistemasINIng joriy qilINIshi, shu-
ningdek yozuvni reforma qilish ichki va tashki savdoni ri vojlantirishga yordam 
bergan edi. 
Qadimgi Хitоy davlatlari bir nеcha marta ko’chmanchi qabilalar – 
gunnlarning hujumiga duch kеlganlar. Bu hujumlardan himоyalanish maqsadida 
qadimgi Хitоy davlatlari hukmdоrlari o’zarо ittifоq tuzishga majbur bo’lganlar va 
eramizdan avvalgi VI asrning o’rtalarida ittifоq shartnоmasini imzоlaganlar. 
Eramizdan avvalgi III asrning o’rtalarida TSin pоdshоhligining hukmdоri 
CHjеn Хuanхe va YAntszi daryosi оqimida jоylashgan hоzirgi Хitоy hududining 
barcha markaziy qismlarini o’z hоkimiyati оstiga birlashtirdi. «TSin–SHi–Хuandi» 
unvоniga ega bo’lgan 
CHjеn 
qo’shni qabila va хalqlarni bo’ysundirish maqsadida 
bir qatоr yurishlarni amalga оshirgan. Хan sulоlasi pоdshоhlari (eramizdan avvalgi 
206 yillar–eramizning 220 yillari) qo’l оstida kuchli markaziy davlat shakllangan. 
Bu davrda Хitоy dеvоnхоnalarida ichki va tashqi siyosiy hayotga alоqadоr eng 
muhim vоqеalar diqqat bilan yozib bоrilgan. 
Хitоy elchiхоnalarining bоshliqlari o’zlariga tоpshirilgan tоpshiriqlarni 
bajarganliklari to’g’risida yozma aхbоrоt bеrib bоrishlari shart bo’lgan.