Халкаро шартномалар хукуки

Xalqaro  shartnomalar  huquqi  –  xalqaro  huquqning  umum  tan  olingan 
prinsip  va normalaridan  kelib  chiqqan holda xalqaro shartnomalarni  tuzish, unga 
amal  qilish  va  ularni  to’xtatish  bo’yicha  xalqaro  huquq  sub’ektlari  o’rtasidagi 
munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan xalqaro huquqning alohida sohasidir. 
Esda tuting! 
Xalqaro  shartnoma  –  davlatlar  yoki  xalqaro  huquqning  boshqa 
sub’ektlarining  o’rtasidagi  o’zaro  huquq  va  majburiyatlarini  o’rnatish, 
ijro  etish, o’zgartirish yoki bekor qilishga qaratilgan tegishli tartibdagi 
roziligi hisoblanadi. 

---

38 
 
amaliyotda halqaro shartnomalar huquqi tushunchasidan foydalanib, u odat 
normalaridan farqli o’laroq shartnomalar yaratgan normalarni anglatadi.  
Xalqaro  shartnomalar  huquqi  (Law  of  Treaties)  -  umumtan  olgan 
atamadir.  Xalqaro  huquq  Komissiyasining  bayonotida  “shartnomalar 
huquqi”  xalqaro  huquqning  bu  tarmog’ini  anglatuvchi  deyarli  universal 
holatda ishlatiluvchi atama deyiladi
1
. 
Unga 
bag’ishlangan  Konvensiyalar  ham  shunday  ataladi. 
“Shartnoma”  nomi  ularning  Xalqaro  huquq  tomonidan  tartibga  soluvchi, 
ularning  nomlanishi,  tuzilishi  va  ishtirokchilar  tarkibidan  qat’iy  nazar 
xalqaro  kelishuvlarning  barcha  tur  va  ko’rinishlarini  qamrab  oluvchi 
tushunchani anglatish uchun qabul qilingan. 
Nazariya  va  amaliyotda  “xalqaro  shartnomalar  huquqi”  atamasi  odat 
normalardan  farqli  ravishda  shartnomalar  orqali  vujudga  kelgan 
normalarni anglatadi.  
Har  bir  davlatning  o’z  shartnomalar  huquqi  mavjud  bo’lib,  ular 
umumiy  va  tarkib,  hajmidagi  o’ziga  xos  xususiyatlarga  ega.  Bu  farqlar 
davlat tashqi siyosatining xarakterli jihatlari bilan belgilanadi.  
Demak,  xalqaro  huquq  nazariyasida  xalqaro  shartnomalar  huquqi 
deganda,  xalqaro  huquqning  xalqaro  shartnomalar  tuzilishi,  amal  qilishi, 
o’zgartirilishi  va  to’xtatilishi  tartibini,  amaldagi  shartnomalar  sharoitini 
belgilaydigan  normalaridan  iborat  tegishli  sohasi  tushuniladi.  Bu  soha 
ob’ekti  sifatida  esa,  xalqaro  huquqning  yetakchi  va  asosiy  manbaiga 
aylanib  ulgurgan  xalqaro  shartnomaning  o’zi  namoyon  bo’ladi.  Xalqaro 
shartnomalar  huquqi  shartnomaning  nomlanishi,  ob’ektning  turi  va  ularni 
tuzish  jarayonidan  qat’i  nazar,  barcha  turdagi  xalqaro  shartnomalarga 
taalluqli  hisoblanadi.  Xalqaro  huquqning  ushbu  sohasi  ahamiyatining 
izchil  ortib  borishiga  hozirgi  kunda  dunyoda  xalqaro  shartnomalarning 
o’rni kuchaygani sabab bo’lmoqda. Ayni chog’da uning asosiy manbai hali 
ham xalqaro-huquqiy odat hisoblanadi.