Халкаро шартномалар хукуки

E’tibor bering! 
Mustaqillik yillaridan boshlab, O’zbekiston hozirgacha 3000 dan ortiq xalqaro 
huquqiy  xarakterdagi  ko’p  tomonlama  va  ikki  tomonlama  shartnomalarga 
qo’shilgan  (siyosiy  bayonotlar  va  birgalikdagi  deklaratsiyalar,  shuningdek, 
hukumatlararo  darajada  erishilgan  turli  kelishuvlarning  soni  umumiy  4000 
atrofida).
 

---

31 
 
sohasiga,  yalpi  qirg’in  qurollarini  tarqatmaslikka  doir,  mehnat 
munosabatlari  kabi  sohalarga  oid  asosan  universal  ko’p  tomonlama 
xalqaro konvensiyalar va shartnomalar hisoblansa, shulardan 70dan ortig’i 
esa bevosita inson huquqlariga oiddir.  
O’zbekiston hozirgacha BMT Kotibiyati tomonidan inson huquqlari 
sohasida  alohida  ajratib  ko’rsatiladigan  22  ta  asosiy  konvensiyadan  20 
tasini ratifikatsiya qilgan.  
O’tgan  davr  mobaynida,  O’zbekistonning  milliy  qonunchiligi  u 
qo’shilgan  xalqaro  shartnomalarga  hamda  umume’tirof  etilgan  xalqaro 
tamoyillarga  muvofiqlashtirilib  borilmoqda.  Shu  bilan  birga,  xalqaro 
shartnomalarga oid maxsus qonunchilik shakllandi. Jumladan, 1995 yil 22 
dekabrda  qabul  qilingan  “O’zbekiston  Respublikasining  xalqaro 
shartnomalari to’g’risida”gi qonuni O’zbekiston Respublikasining xalqaro 
shartnomalarini tuzish, bajarish, to’xtatish, to’xtatib turish va denonsatsiya 
qilish tartibini belgilaydi. 
O’zbekistonning  xalqaro  shartnomaviy  bazasini  rivojlanish 
tendensiyalari  to’g’risida  fikr  yuritilar  ekan,  qayd  etish  lozimki,  dastlab, 
ya’ni XX asrning 90 yillarda asosan turli sohalardagi eng muhim xalqaro 
shartnomalarga  qo’shilgan.  90  yillarning  oxiri  va  2000  yillarning 
boshlarida, 
turli 
sohalardagi 
xalqaro 
shartnomalarning 
sonini 
ko’paytirishga  e’tibor  qaratilgan  bo’lgan  bo’lsa,  shartnomaviy-huquqiy 
bazasining 
takomillashtirishning 
hozirgi 
bosqichida 
esa, 
e’tibor, 
birinchidan  amaldagi  shartnomalar,  bitimlar,  memorandumlar  va  boshqa 
hujjatlarni  samarali  amalga  oshirishga,  ikkinchidan,  qabul  qilinayotgan 
hujjatlarning  amaliy  ahamiyati  va  ularni  imzolashdan  kutilayotgan 
natijalarni  asoslash  orqali  tuziladigan  hujjatlar  asosida  xalqaro-huquqiy 
bazani kengaytirishga qaratilmoqda.  
O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalar huquqi sohasida 
amalga  oshirilgan  yana  muhim  masalalardan  biri,  bu  O’zbekiston 
qo’shilgan  va  ratifikatsiya  qilgan  xalqaro  shartnomalar  matnlarini  e’lon 
qilib  borish  sohasida  amalga  oshirilgan  ishlardir.  Bunda  yangi 
informatsion texnologiyalardan keng foydalanilmoqda. Jumladan, 2012 yil 
24 yanvar kuni O’zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi va Adliya 
vazirligining  amaldagi  xalqaro  shartnomalarni  O’zbekiston  Respublikasi 
qonunchiligining  milliy  ma’lumotlar  bazasi  bo’lmish 
www.lex.uz
.  saytiga 
joylashtirish  orqali  xalqaro-huquqiy  ma’lumotlar  bazasini  tashkil  etish 
to’g’risidagi  qo’shma  qarori  qabul  qilindi.  Bu  esa,  O’zbekiston 

---

32 
 
Respublikasining xalqaro-huquqiy bazasidan mamlakatdagi har bir fuqaro 
va jismoniy shaxs tanishish imkoniyatini yaratib berdi.  
Shuningdek,  O’zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnomalari 
bo’yicha  ma’lumotlar  “Norma”  huquqiy  ma’lumotlar  tizimiga  ham 
joylashtirilmoqda.