Халцаро бобур фонди

Ва гар яксувори сари хеш гир.
(М азмуни:
А гар оёгинг банд булса, р и зо н и олдингга қ уй ,
А га р танда сувора булсанг, у з бош ингга бор.)
Я ъ н и : ж а н г г а боғланган бўлсанг, бо- 
ш и н г г а к е л г а н ҳ а р н а р с а г а ро зи бўл, 
агар ҳеч нарсага б о ғл ан м аган бўлсанг, 
й ў л и нгд ан қо л м а, к етавер.)
Ҳеч бир банд п о д ш о ҳ л и к б а н д и ч а
бўлмас. П о д ш о ҳ л и к билан ё л ғи зл и к му- 
воф и қ келмас. Я на мен айтгандек, хат- 
л а р и н г н и ё зи б б ў л г а ч , у л а р н и қ а й т а
уқимайсан, чунки уқ и ш га ният қилганин- 
гда ҳам ў қ и й олм асдинг. Ў қий олмага- 
нингдан сўнг албатта ўзгартирган бўлар- 
динг. Х атингни қий нали б ўқиса бўлади, 
лек и н у ж у д а ч ал к аш . Н асрда ҳ ал и ҳеч 
к и м м у а м м о к у р г а н эм ас. Г ар чи у н ч а 
т ў ғ р и б ў л м а с а ҳ а м , и м л о н г ё м о н м а с . 
„И лти ф от“ни „то “ билан, „ қ у л у н ж “ни „ё“ 
билан битибсан. Х атингни бир амаллаб 
ўқиса бўлади, лекин туш унарсиз сўзлар- 
ни қ ў л л а г а н и н г д а н
м ақ с а д и н гн и тў л а 
тушуниб бўлмайди. Эҳтимол, хат ёзиш- 
га сустлигинг ш ундан ди р. Ж и м ж и м а д о р
с ў э л а р н и б и т м о қ ч и б ў л а с а н , ш у боис 
туш ун арси з чиқад и. Б ундан кей ин такал- 
л уф қ и л м а , р авш ан ва ан и қ сўзлар би-
33 — Вобурнома
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

268
БОБУРНОМД
лан ёз. Сенга ҳ ам , ў қ у в ч и г а ҳ ам таш- 
виш к а м р о қ бўлади.
Энди сен катта иш лар олдида туриб- 
сан. ўй-фикрли ва тадбирли беклар билан 
кенгашиб, уларнинг сўзларига амал қил.
А гар м ени нг р о зи л и ги м н и истасанг, 
х и л в а т д а ў т и р и ш н и бас қ и л , одам лар- 
дан у з о қ л а ш и ш н и унут. Б и р ку н д а и к к и
бора у к а н г ва б ек л ар н и
и х т и ё р л а р и г а
қ ў й м а й , қ о ш и н г г а чорлаб, ҳ ар қ а н д а й
м асл аҳ а т бўлса к ен гаш иб, ҳар бир ишин- 
гни бу х ай р и х о ҳ к и ш и л а р билан итти- 
ф о қ л и к д а ам ал га ош иргин.
Х о ж а К ал о н мен б ил ан т о р т и н м а й
м у о м а л а қ и л и ш г а ў р г а н г а н эд и . Мен 
Х о ж а Калонга қандай муносабатда бўлган 
бўлсам, сен ҳам ўш андай муомала қил- 
гин. Агар Тангрининг марҳам ати билан 
у т а р а ф л а р д а и ш л а р бироз к а м а й с а ва 
Комронга э ҳти ёж бўлмай қолса, Комрон 
Б ал хга иш ончли к и ш и л а р и н и қўйиб, ўзи 
м енинг қо ш и м га к елсин.
Ж у д а кўп ф атҳ ва заф ар л ар н и Ко- 
булда э кан и м д а к ўр д и м . Ш у боис Кобул 
ни я х ш и н и я т л а р и м г а эри ш ган ж о й деб 
билдим ва у ни ўз и х т и ёр и м д а қолдир- 
д им . Ҳеч б ири нги з унга тама қилм агай- 
сиз.
Сен ўзингни я х ш и тутиб, Султон Вай- 
снинг к ў н г л и н и олибсан. Уни қ о ш и н г г а 
чорлаб, уни нг р аъ й и билан и ш қ и л г и н , 
чу н ки у иш б ил ад иган одам. Л а ш к а р и н - 
гни ҳ ар доим й и ғ и қ ва я х ш и тартибда 
с а қ л а . О ғзак и ай тган к ў п сў зл ар и м д ан
Б а ё н ш а й х в о қ и ф д и р ва у л а р д а н сен и 
хабардор қ и л ад и , деб, сенга м уи
1
т оқлик- 
л ар билан салом. Раби ул-аввал ойи ни нг 
ўн у ч и н ч и с и д а , п а й ш ан б а к у н и битил- 
Ди“ .
К ом ронга ва Х ож а К ал о н г а ҳам ўэ 
қ ў л и м б илан уш бу м азм унд а х ат л ар би- 
тиб юбордим.
О йнинг ўн т ў қ қ и з и н ч и с и д а , чоршан- 
ба к у н и м и р з о л а р , су л т о н л ар , т ур к па 
ҳ инд ам и р л а р и н и чорлаб, к ен гаш қили б, 
бу й и л л а ш к а р ал б атта бирор т а р а ф г а
ю риш и к ер ак , деган ф и к р г а к ел д и к . Биз- 
дан бурунроқ А ск ар и й П урабга жўнай- 
ди. Ганг д арёси ни нг у тар аф и д а ги сул- 
тон ва а м и р л а р ўз л а ш к а р л а р и б и л ан
А с к а р и й г а к елиб қ ў ш и л а д и л а р ва дав- 
л а т и м и з учун ф ойдаси бор том онга от- 
л а н а д и л а р .
Ушбу к а й ф и я т и м и з н и битиб, о йнинг 
йи ги р м а и к к и н ч и с и д а , ш анб а к у н и Ғиё- 
сиддин қ ў р ч и н и ўн олти к у н д ан кей ин 
у ч р а ш и ш в аъ д аси б илан Сутон Ж у н а й д
барлос б о ш чи ли ги д аги Пураб а м и р л ар и
томонга ч о п т и р д и к . З ар б зан , арава, мил- 
т и қ ва ш у каби бош қа қ у р о л -асл аҳ ал ар
тайёр б ўлгуни ча, ў зи м и зд а н и л г а р и р о қ
А ск ар и й
ж ў н а т и л д и , деб о гзак и айтиб 
юбордик. Г ангн инг н а р иги ю зидаги бар- 
ча султон ва ам и р л а р г а А с к а р и й қоши- 
га й и ги л и б ва д а в л а т и м и з учун фойдаси 
бор томонга Т ангри ин ояти билан отлан- 
си н л ар , деган ф арм он бўлди. У ердаги 
хайрихоҳ к и ш и л а р билан к ен гаш қили нг. 
А га р у ер д аги и ш л а р д а м ен г а э ҳ т и ё ж
бўлса, ушбу ваъда билан борган киш и- 
дан айтиб юборинг. У келиш и билан, Худо 
хоҳласа, ж ў н а й м ан . А гар Б ан га л и й биз 
билан ҳ а м ж и ҳ а т л и к ва ихлос м ақом ида 
бўлса ва у ерда менинг бориш им га эҳти- 
ёж бўлмаса, унинг ҳам ш ар ҳ и н и битиб, 
м а ъ л у м қ и л и н г . Ж и м қ а р а б т у р и б
б ў л м а й д и , мен б о ш қ а т о м о н га отлана- 
м ан. С и зл ар х а й р и х о ҳ к и ш и л а р б илан 
кен гаш иб , А с к а р и й н и я х ш и қабул қ ил и б
олинг. Т ангри таоло к ў м аг и б илан у ер- 
даги и ш л а р н и ҳ ал қ и л с а н ги з.
Раби ул-аввал ойи н и н г й и ги р м а тўқ- 
қ и з и н ч и с и д а , ш а н б а к у н и А с к а р и й г а
қ и м м ат б аҳ о то ш л ар қ а д а л га н к а м а р хан- 
ж а р б илан ш оҳ о на сарпо к и й д и р и б , бай- 
роқ, ноғора, бир отхона от, унта ф и л , 
бир к а р в о н т у я , бир к а р в о н х а ч и р ва 
под ш оҳона асбоб-анжомлар ин ъо м қил- 
д и к . Унга девонда бош ў р ин га ў тир и ш
ҳ у к м бўлди. М улласига ва и к к и тарбия- 
ч иси га т у г м а л и к ч а к м о н л а р , я н а бош қа 
н а в к а р л а р и г а т ў қ қ и з т а д а н уч м арта тун 
ин ъо м бўлди.
О йнинг ох и р и д а, я к ш а н б а ку н и Сул- 
тон М уҳам м ад б ах ш и н и н г уйига бордим. 
П ойандоз солиб, со вғалар сочқи қ и л д и . 
Пул ва бую м лардан и к к и л а к д а н к ў п р о қ 
нарса то ртиқ қ и л д и . Ош тортилиб, сов- 
ғалар т ақ д и м э ти л гач , я н а бир уйга бо- 
риб, 
м а ъ ж у н едик. У чи нчи п аҳар д а у 
ердан чиқиб, сувдан ў тд и к ва „Х илват- 
х о н а “га к е л д и к .
Раби ул-охир о й и н и н г тўр тинч исид а, 
п ай ш ан б а к у н и Ч а қ м о қ б е к н и н г Ш оҳий 
т ам гач и к о т и б л и ги д а О градан Кобулга- 
ч а б ў л г а н м а с о ф а н и ў л ч а б ч и қ и ш и г а
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

БОБУ РНОМЛ
259
қ аро р қ и л д и к . Ҳ ар т ў қ қ и з к у р ў ҳ масо- 
ф а ерда б ал ан д л и ги ўн и к к и қ а р и кела- 
д и ган м инора қуриб, м инора устига чор- 
дара* ў р н а тс и н л ар . Ҳ ар ўн с а к к и з курў- 
ҳда о л т и т а ём отини** боғлаб қўйсин- 
л ар . Ём чи (элчи,чопар) ва сайисга улу- 
фа (маош ва озиқ-овқат), отларга ем-ха- 
ш а к т а й и н л а н с и н . А га р бу ём о т л ар и
боғланади ган ер бирор х олисага (давлат 
ер л ар и га) я қ и н ж о й д а бўлса, ун и н г ха- 
р а ж а т л а р и ан а ш у ердан у н д и р и л с и н , 
агар ундай б ўлм ай, бирор б екни нг вило- 
я т и д а ж о й л а ш г а н бўлса, у н и н г таъми- 
ноти ў ш а б ек н и н г зи м м ас и га ю клатил- 
си н. Ў ш а к у н и Ч а қ м о қ б и л а н Ш о ҳ и й
О гр ад ан ч и қ и б ж ў н а б к е т д и л а р . „Му- 
б а й й и н “да з и к р э т и л га н и д е к , бу курўҳ- 
л ар бир м ил га м у во ф иқ қ и л и б белгилан- 
ди: