Халқаро ҳуқуқда ҳудуд тушунчаси ва турлари. Давлат ҳудуди ва унинг белгилари. Давлат чегараси ва уни ўтказиш қоидалари

Давлат чегараларини ўзгартириш. Давлат ҳудудининг четлари ер майдони каби чегаралар билан белгиланади. Мазкур чегаралар давлат ҳудудини қўшни давлатлар ҳудудидан ёки уни давлат ҳудудига тегишли бўлмаган бошқа ҳудудлардан ажратиб туради. Давлатнинг халқаро чегаралари, деб номланадиган бундай чегаралар халқаро тан олинган ва халқаро белгиланган бўлиши лозим.
Халқаро тан олинган давлатлараро чегаралар – бу ўтказилиши қўшни давлатлар билан келишилган чегаралардир. Агар чегаралар­нинг ўтказилиш чизиқлари халқаро шартноманинг таркибий қисми бўлмиш хариталарда белгиланган, яъни делимитация амалга оширилган ҳамда чегаралар демаркацияси имкони бор жойларда белгиланган, ўтказилган ва чегара демаркацияси тўғрисидаги баёнларда акс эттирилган бўлса, давлат чегаралари ўрнатилган саналади.
Давлатнинг халқаро тан олинган ва белгиланган чегаралари унинг ҳудудини давлат ҳудуди ҳисобланмаган ҳудуддан ҳам ажратиб туради (одатда бу ҳудудий денгизнинг ташқи чегаралари ҳисобланади). Ушбу чегаралар мазкур давлат томонидан делимитация қилинган ва чегара чизиқларининг ўтказилиши бошқа давлатлар томонидан очиқ ёки индамай тан олинган бўлади, чунки бу белгиланган халқаро-ҳуқуқий талабларга жавоб беради.
Қачонки давлатлар ўртасидаги чегара дарё чегараси бўлса ва унда кема қатнови амалга оширилса, чегара чизиқлари тальвега бўйича ўтказилади. Юқорида айтилганидек, чегара чизиқлари дарёнинг энг чуқур қисмидан ёки бош фарватернинг ўртасидан, акс ҳолда дарёнинг ўртасидан белгиланади. Умуман олганда, қўшни давлатларнинг ўзаро келишувига мувофиқ, бошқача тартибда ҳам бўлиши мумкин.
Дарё чегараларининг ҳуқуқий тартиби ҳам манфаатдор давлатлар томонидан ўзаро келишув асосида белгиланиши мумкин.
Ҳозирги замон халқаро ҳуқуқига мувофиқ чегараларни икки асосга кўра:

• 
  биринчидан, халқлар ва миллатлар томонидан ўз тақдирини ўзи белгилаш ҳуқуқини амалга оширишлари натижасида (бу ҳолатда давлатларнинг бўлиниши ёки қўшилиши юз беради ва табиийки, унинг оқибатида янги давлат чегараларини ўрнатиш ёки бекор қилишга зарурият туғилади);
  
• 
  иккинчидан, чегарадош давлатлар ўртасида унча катта бўлмаган ҳудудларни алмашишлари натижасида ўзгартириш мумкин.
  

4.