Халқаро туризм

бирон-бир мамлакатда (чиқиш туризми) доимо яшайдиган саёҳат қилувчи 
шахсларга тақдим этишдир. 
Халқаро туризмга эса кириш ва чиқиш туризми киради. Мазкур мамлакат 
(минтақа) доирасидаги туризм билан шу мамлакатлар фуқаролари (ички туризм) 
ҳам, бошқа мамлакатлар (минтақа) дан келадиганлар (кириш туризми) ҳам 
шуғулланади. Мамлакат (минтақа)лар даромадларини ошириш нуқтаи назаридан 
у кўпроқ жалб қилади. Бу йўналишдаги туристик фаолиятнинг ривожланиши бир 
томондан мамлакат (минтақа) га валюта оқимини, иккинчи томондан – мазкур 
мамлакат (минтақа)да яшовчи фуқароларнинг пул маблағларини кўпайтиради. Бу 

---

11 
даромадлар ушбу мамлакат (минтақа)да қолади ва унинг иқтисодиётини 
ривожлантиришга жалб этилади. Бундан ташқари, ички туризм шундай муҳим 
иқтисодий функцияни бажарадики, мазкур мамлакат (минтақа) да даромад 
даражасини маромига етказишга ёрдам беради. Бу дегани шуки, саноати 
ривожланган минтақалардан фуқароларни юқори даромадлари нисбати суст 
иқтисодий ривожланган минтақалардаги кам даромадли фуқароларга 
тақсимланишига имкон яратади. Лекин бу минтақалар одатда бой табиий 
ресурсларга эга (қишлоқ хўжалиги минтақалари).
Расм 2. 
Туризм турлари 
и 
ч 
к 
и 
Мамлакатда Миллий 
Кириш Чиқиш
Халқаро 
Манба: «Экономика и организация туризма» М., 2006 
Шуни таъкидлаш зарурки, индивидуал ташриф буюрувчи туристик мақсад 
учун ажратадиган даромадининг бир қисмини бориладиган манзилда 
сарфланади, қолган қисмини – ташкил қилиш ва ўша манзилга етиб бориш учун 
саёҳат вақтида сарфланади. 
Туризмни аниқлаш учун энг аввало қуйидаги асосий қоидаларни 
шакллантириш лозим: 

турист 
– бу саёҳатда ўз табиий эҳтиёжини қондиришга 
интилувчи киши.
Туристнинг эҳтиёжи ва истаги борган манзилида 
аниқланади. У ташриф буюриш ва фаолият кўрсатишда иштирок этишга 
шайланаётгани ҳақида қарорга келади; 

туристик бизнес
– бу туристлар эҳтиёжини қондириш, фаолиятдан 
маҳсулотлар ва хизматлар ишлаб чиқариш бўйича даромад олишдан 
кўзланган бизнесдир; 

---

12 

меҳмондўстлик соҳаси учун туризм асосан ижобий омил сифатида 
чиқади. Шунингдек у янги ишчи ўринлари очиш ва минтақалар 
даромадларини кўпайтириш омили ҳамдир. Туризм атроф – муҳитга 
салбий таъсир этиши ҳам мумкин; 

туризм миллий маъмурий ташкилотлар томонидан иқтисодиётни 
ривожлантириш омили сифатида қаралади. Кўп ҳолларда эҳтимол 
тутилган салбий оқибатлар (бевосита ва билвосита зарарлар) унда 
ҳисобга олинмайди. 
Юқорида айтилганларга мувофиқ, туристик фаолият – туристлар, 
туристик корхоналар, меҳмонновозлик соҳаси, ташриф буюрувчиларни 
жойлаштириш ва хизмат кўрсатишга маъмуриятни жалб қилиш жараёнлари 
натижасида қатор ҳодисалар ва ўзаро муносабатларни намоён этиш билан 
белгиланади. 
Туризм
– таркиби турли хил ўхшашликлардан иборат бўлган маҳсулот, 
сервис, хизмат кўрсатув объектлари, ишлаб чиқариш бирлигига эга бўлган 
барчаси индивидуал истеъмолчига ёки гуруҳ истеъмолчиларга вақтинчалик, 
доимий яшаш жойини тарк этган ва маълум туристик манзилда (дестинация) 
саёҳат қилувчилар тушунилади. 
Расм 3.