Жадвал 3.
Халқаро туристларнинг ташрифи 1990-2005 йиллар
(млн. киши)
Асосий туристик
йўналишлар
1990
1995
2000
2005
Минтақа
ва
ҳудудлар
салмоғи
(%)
Туризмдан
келган
даромадлар
(млрд.
доллар)
Бир
келувчи
туристдан
олинган
даромад
(доллар)
Бутун
дунё
бўйича
439
540
687
806
100,0
680
840
Европа
265,6
315,0
395,8
441,5
57,2
348,2
630
Шимолий Европа
31,8
40,1
45,8
52,9
7,9
53,8
1020
Ғарбий Европа
108,6
112,2
139,7
142,7
17,9
121,4
850
Марказий
(Шарқий) Европа
31,5
60,0
69,6
87,9
4,7
32,3
370
Жанубий (Ўртаер
ден-гизи бўйича)
Европа
93,6
102,7
140,8
158,6
20,6
140,2
890
Осиё ва Тинч
океани минтақаси
56,2
82,4
110,5
155,4
20,4
138,6
890
Шимолий-
26,4
41,3
58,3
87,6
10,4
70,8
810
43
Шарқий Осиё
Жанубий-
Шарқий Осиё
21,5
28,8
36,9
49,3
4,9
33,4
680
Океания
5,2
8,1
9,2
10,5
3,6
24,5
2330
Жанубий Осиё
3,2
4,2
6,1
8,0
1,4
9,8
1220
Америка
минтақаси
92,8
109,9
128,1
133,5
21,2
144,6
1080
Шимолий
Америка
71,7
80,7
91,4
89,9
15,7
107,1
1190
Кариб
денгизи
ҳавзаси
11,4
14,0
17,1
18,9
3,0
20,4
1080
Марказий
Америка
1,9
2,6
4,9
6,5
0,7
4,6
700
Жанубий
Америка
7,7
4,7
15,3
18,2
1,8
12,5
690
Африка
15,2
20,3
28,2
36,7
3,2
21,5
590
Шимолий
Африка
8,4
7,3
10,2
13,7
1,0
7,0
510
Сахара
саҳроси
минтақаси
6,8
13,0
17,9
23,0
2,1
14,5
830
Яқин Шарқ
9,6
13,7
24,2
39,1
4,0
27,6
710
Манба:
Всемирная туристская организация (ЮНВТО) ©. 2006.
Европа туризми.
Европа шарқий ярим шарда жойлашган бўлиб, унинг
умумий майдони (ороллар билан биргаликда) 10,5 млн. кв.км. ташкил қилади.
Минтақа туристик ресурсларга жуда бой бўлиб ер шари бўйича алоҳида
ажралиб тўради. Европа қирғоқлари Атлантика ва Шимолий муз океани ва
унинг 10 дан ортиқ денгизлари билан ювилиб туради. Минтақа ҳудудида 20 та
дан ортиқ дарёлар, 15 та катта кичик кўллари 25 тага яқин ороллари, 10 дан
зиёд тоғ тизмалари, такрорланмас вулканлари, хилма-хил (арктик, антрактик,
субарктик, муътадил, субтропик) иқлим пояслари, ранг-баранг табиат зоналари
азал-азалдан сайёҳларни ўзига жалб қилиб келган.
Европа инсоният цивилизациясининг энг муҳим, қадимги ўчоқларидан
бири бўлиб ҳисобланади. Европа халқаро туризм оқимининг илк бор ташкил
этилган минтақасидир. Ҳозирги вақтда унинг сиёсий харитасида 40 тадан ортиқ
давлатлар мавжуд бўлиб, улардан 27 таси Европа Иттифоқи ташкилотига
бирлашган. Бу давлатларнинг аксарият қисми ресупублика ва 12 таси эса
монархия давлат бошқарувига эгадир. Европада дунёнинг иқтисодий жиҳатдан
энг ривожланган қудратли «саккизлик» давлатлари (Германия, Буюкбритания,
Франция, Италия ва Россия Федерацияси) жойлашган. Ушбу минтақада кўп кам
аҳоли сонига эга бўлмаган жуда кичик «митти давлатлар» (Андорра, Монако,
Сан-Марино, Лихтенштейн, Ватикан) ҳам ўрнашган.
Хорижий Европа (МДҲ давлатларидан ташқари) дунё аҳолисининг энг
зич жойлашган минтақаларидан бири бўлиб, унинг ҳудудида ер шари
аҳолсинининг 8 фоиздан ортиқ қисми яшайди. Европа дунёда энг йирик,
қадимий шаҳарлари, ибодатхоналари, спорт иншоотлари, кўнгил очар
ўйингоҳлари, санъат марказлари (театрлар, музейлар, санъат галареялари), дам
44
олиш масканлари, курортлар, шифобахш минерал сувлари, денгиз пляжлари,
меҳмонхоналар, ресторанлар, замонавий транспорт коммуникациялари
(аэропортлар, денгиз, дарё портлари, темир йўл, автомобил вокзаллари, юқори
сифатли автомобил йўллари, тезюрар поездлари ва ҳаво кемалари, юқори
класли денгиз ва океан пассажир кемалари), ривожланган банк-молия
ташкилотлари, хилма-хил сервис хизмати кўрсатувчи корхоналари барчаси
халқаро туризмнинг ривожланишига жуда катта имкониятлар туғдиради.
Европа минтақаси табиий географик ва сиёсий жиҳатдан Ғарбий Европа,
Марказий (Шарқий) Европа, Шимолий Европа ва Жанубий (Ўрта Ер денгизи
бўйи) Европа қисмларига бўлинади. Европа халқаро туризмда эгаллаган
салмоғининг пастлигига қармасдан, ҳамон у дунё туризмнинг энг асосий
минтақаларидан бир бўлиб қолмоқда (54,8%). Бунинг асосий сабаблари
биринчидан минтақада хилма-хил рекрацион (табиий, маданий-тарихий)
ресурсларнинг мавжудлиги, иккинчидан туризмнинг ривожланиши учун қўлай
ижтимоий-иқтисодий ва инфратузилмалар омиллари (юқори даражадаги
турмуш таркиби, шаҳар аҳолиси салмоғининг юқорилиги, транспорт
тармоқларининг сер қатновлиги) дир. Яна минтақанинг географик жойлашиш
омили, яъни кўпгина дунё мамлакатларига қуруқлик, сув йўллари билан чиқиш
имкониятларининг
мавжудлигидир.
Ушбу
минтақанинг
энг
муҳим
хусусиятларидан бири ички минтақавий туристик оқимнинг устунлигидир.
Европа бўйлаб саёҳат қилаётган туристларнинг қарийиб 9/10 қисми европалик
аҳолидир.
Европада халқаро туризмнинг ривожланиши бўйича Шимолий Европа
минтқаси, ундан сўнг Жанубий (Ўрта Ер денгизи бўйи) мамлакатлари
(Испания, Италия, Греция ва Франция) етакчилик қилиб келмоқда. Бу
минтақада туризмнинг ўртача йиллик ўсиш даражаси 2005-2006 йилларда 6-6,5
фоизни ташкил қилди. Туризмнинг энг паст ўсиш даражаси (1-1,4 %) Марказий
ва Шарқий Европа мамлакатлари (Польша, Чехия, Бельгия, Люксембург,
Австрия)да кузатилди. Умуман олганда, Европа мамлакатларида халқаро
туризм соҳасига акнчагина тўсқинлик қилган омиллардан бири бу минтақада
иқтисодий коньюктуранинг ўзгариши, яъни евро пул бирлигига ўтиши билан
ифожаланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |