Hadislarda nutq va nutq odobi haqida

ODAM OTA-ONASINI HAQORAT QILMAYDI!

Abdulloh ibn Amri rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Odam qiladirgan gunohi azimlardan biri - ota-onasini haqorat qilmoqdir!» - dedilar. Shunda: «Yo Rasululloh, odam o’z ota-onasini qanday qilib haqorat qilmog4i mumkin?!» - deyishdi. Janob Rasululloh: «Birovning ota-onasini so’kkan odam o’z ota-onasini haqorat qilgan bo’lur», - deb javob qildilar».

QARINDOSHLARIGA MEHR-OQIBATLI ODAMNING RIZQI ULUG’ BO’LMOG’I HAQIDA

Abu Hurayra raziyallohu anhu: «Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning «Kimki rizqim ulug umrim uzoq bo’lsin desa, qarindosh-urug’lariga mehr-oqibatli bo’lsin!» deganlarini eshitganmen», - deydilar.

Anas ibn Molik rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kimki rizqim ulug’, umrim uzun bo’lsin desa, qarindosh-urug’lariga mehr-oqibatli bo’lsin!» - deganlar».

BARCHA ISHDA XUSHMUOMALALIK DARKORLIGI HAQIDA

Nabiy sollallohu alayhi vasallamning jufti halollari - Oysha razi­yallohu anno Urva ibn az-Zubayrga bunday deb aytib bergan ekanlar: «Bir to’da yahudiylar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga kirib: «As-somu alaykum!» (ya’ni, «Sizga o’lim!») -dedi. Men ularning gapini anglab: «Va alaykumu -solom va-l-la’na!» (ya’ni, «Sizga ham o’lim va la’nat!») - dedim. Janob Rasululloh: «Yo

1 Abdulloh ibn Amr - sahobalardan biri.

2 Raziyallohu anhu - mazkur sahoba haqiga aytilgan duo.

3 Anas ibn Molik - sahobalardan biri.

Oysha, shoshmay turg’il! Alloh taolo barcha ishda xushmuomalalikni yoqtirg’aydir», - dedilar. Men: «Yo Rasululloh, ularning nima deganini eshitmay (anglamay) qoldingiz!» - dedim. Janob Rasululloh: «Sizlarga ham, dedim-ku, axir!» - dedilar».⁸

KIBR HAQIDA

Horisa ibn Vahb al-Huzo’iy rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollal­lohu alayhi vasallam: «Ahli jannat kimlar ekanligin aytaymi?» -dedilar-da, odamlardan javob kutmay: «Har bir zaif va bechorahol odamdir, u gar Allohni o’rtaga qo’yib qasam ichg’aydir, so’zsiz ustidan chiqg’aydir», - dedilar, so’ng: «Ahli do’zax kimlar ekanligin (ham) aytaymi? Har bir qo’pol, quruq gerdaygan, beqanoat va dimog’dor odam ahli do’zaxdir», - dedilar».

BOLAGA RAHMDILLIK QILMOQ, UNI O’PIB QUCHOQLAMOQLIK HAQIDA

Sobit Anasdan naql qiladilar: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam Ibrohimni qo’llariga olib o’pdilar, hidladilar».

Nabiy sollallohu alayhi vasallamning jufti halollari bo’lmish Oysha onamiz Urva ibn az-Zubayrga bunday deb aytgan erkanlar: «Bir ayol ikki qizalog’ini yetaklagan holda huzurimga tilanchilik qilib keldi. U yoq bu yoqni qarab bir dona xurmodan bo’lak hech narsa topolmadim. O’sha xurmoni unga berib erdim, o’zi yemay ikki qizalog’iga bo’lib berdi. So’ng, o’rnidan turib chiqib ketdi. Shu asnoda Nabiy sollallohu alayhi vasallam kirib kelgan erdilar, bo’lgan voqeani aytib berdim. Janob Rasululloh: «Kimki ana shunday qizaloqlarga muruwat qo’lini cho’zg’ aydir, ular uni do’zax otashidan par da bo’lib to’sib turg’aydirlar», - dedilar»...

Umar ibn al-Xattob raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga bir qancha asirlarni olib keldilar. Ularning ichida bir ayol ham bo’lib, o’z oralaridan biror

go’dakni topib olsa, darhol uni bag’riga bosib emizar erdi. Janob Rasululloh (buni ko’rib) bizga: «Nima deysizlar, anavi ayol o’z bolasini o’tga tashlay olg’aymi?» - dedilar. Biz: «Yo’q, aslo, tashlay olmas!» - dedik. Shunda janob Rasululloh: «Alloh taolo o’z bandalariga bolasiga mehribonchilik qilayotgan manavi ayoldan ham mehribonroqdir!» - dedilar («Insonki, o’z bolasini o’tga tashlay olmas erkan, Alloh taologa ham o’z bandasini do’zax o’tiga tashlamoqligi g’oyat og’irdir»).