H. T. Tursunov, T. U. Raximov ekologiya o’quv qo’llanma Toshkent

Tog’ o’rmoni (45) ga olib keldi. O’zbekiston Respublikasida hozirgi
kunda 9 qo’riqxona (9-jadval), 2 milliy bog’,9 davlat buyurtmaxonalari,
1 ekomarkaz faoliyat ko’rsatayapti. Ajoyib tabiat gushalari, tog’, qayir
va tuk,ay o’rmonlari muhofazaga olingan. Alohida ahamiyatga ega
bo’lgan sharsharalar, qoya, keksa daraxtlar va boshqalar tabiat
yodgorliklari sifatida qo’riqlanadi.
9-jadval
O’zbekistondagi alohida muhofaza qilinadigan xududlar
№
Nomi
Tashkil
etilgan
yili
Maydon
iga
Ixtisoslashuvi
Viloyat
Qo’riqxonalar
1.
Zomin
1926
21735
Tog’-archa
qo’riqxonasi
Jizzax
2.
Chotqol
biosfera
qo’riqxonasi
1947
35724
Tog’-archa
qo’riqxonasi
Toshkent
viloyati
3.
Baday-
to’qay
1971
6462
Qayir- to’qay 
qo’riqxonasi
Qoraqalpog’ist
on
4.
Qizilqum
1971
10311
Qumli- to’qay 
qo’riqxonasi
Xorazm,
Buxoro
5.
Zarafshon
1971
2352
Qayir- to’qay 
qo’riqxonasi
Samarqand
6.
Kitob
1979
3938
Geologik
qo’riqxona
Qashqadaryo
82

---

7.
Nurota
1975
21137
Tog’-yong’oq
mevali
Jizzax
8.
Xisor
1983
80986
Tog’-o’rmon
Qashqadaryo
9.
Surxon
1987
28895
Tog’-o’rmon
Surxondaryo
Milliy bog’lar
1.
Zomin
1976
24110
Tog’-o’rmon
Rekreatsiya
Jizzax
2.
Ugom-
Chotqol
1990
574590
Tog’ 
ekosistemalari 
ni saqlash 
Rekreatsiya
T oshkent
O’zbekistonning ko’riqxonalarida 350 dan ortiq xayvon turlari,
700 dan ortiq o’simlik turlari himoyaga olingan. Ulardan qoplon,
buxoro bug’usi, M yenzbir cyFypn, ilvirs xalqaro (TM XI ) «Qizil
kitob» ga kiritilgan. Alohida muhofaza qilinadigan hududlar tartibini
buzganligi uchun moddiy va jinoiy javobgarlik belgilangan.
Mamlakatimizdagi mavjud qo’riqlanadigan hududlar turi biologik
xilma-xillikni samarali muhofaza qilish imkonini bermaydi. Saqlanib
qolgan tabiiy landshaftlarda yangi qo’riqlanadigan hududlami tashkil
qilish lozimdir.
Nazorat savollari va topshiriqlar
1. O’simlik va hayvonlaming biosfera, va inson hayotidagi
ahmiyati xaqida nimalarni bilasiz?
2. Yer yuzida qancha o’simlik va hayvon turlari mavjud? O’simlik
va hayvonlaming biomassalari qanday taqsimlangan?
3. Insoning o ’simlik va hayvonlarga qanday ta’sir shakllari
mavjud?
4. O’simlik va hayvonlami muhofaza qilishning qanday yo’llari
mavjud ?
5. Nima uchun o’simlik va hayvonlami populyatsiya darajasida
muhofaza qilish kerak?
83

---

6
. «Qizil kitob» va uning ahamiyati.
7. O’zbekistonning o’simlik va hayvonlari va ulardan foy-
dalanishning ekologik muammolari.
8
. O’simlik va hayvonlami muhofaza qilishda qo’riqxonalaming
ahmiyati. O’zbekiston qo’riqxonalari.
9. O’z yashaydigan joyingizdagi noyob o’simlik va hay von turlari
bo’yicha ma’lumotlami to’plang va ulami muhofaza qilish tadbirlarini
belgilang.
84

---

III. EKOLOGIK XAVFSIZLIK VA BARQAROR