H. T. Tursunov, T. U. Raximov ekologiya o’quv qo’llanma Toshkent

turli joylaming ob-havo va iqlim sharoitining shakllanishida muhim rol
o’ynaydi. Biosferada fotosintez jarayoni suv ishtirokida amalga oshadi.
Suv tirik organizmlar uchun birlamchi hayot muhiti xisoblanadi. Inson
organizmining 65% dan ortig’i , o’simliklaming 85-90%, xayvonlar
massasining 75% suvdan iboratdir.
Insonning xo’jalik faoliyatida suv manbalari arzon transport va
energiya vositasi, sug’oriladigan dehqonchilikni rivojlantirishning
asosi, sanoat korxonalarini to'g’ri joylashtirishni belgilaydigan muhim
omil hisoblanadi. Kishilaming kundalik hayotini suvsiz tasawur qilib
bo’lmaydi. Suv bo’lmasa inson uch kundan ortiq yashay olmaydi.
Insonlaming suvga bo’lgan ehtiyoji tobora o’sib bormoqda. ltonna
po’lat ishlab chiqarish uchun 250 ml mis ishlab chiqarish uchun- 500m3
, nikel ishlab chiqarish uchun - 4000m3 suv sarflanadi. Yirik korxonalar,
elektrostantsiyalar butun boshli daryoning suvini sarflab yuboradi.
Dehqonchilik maqsadlari uchun ayniqsa katta xajmda suv sarflanadi. I
tonna bug’doy yetishtirish uchun 1500m3 dan ortiq , 1 tonna paxta
yetishtirish uchun 10000 m3, sholi uchun 12000 m3 dan ortiq suv
sarflanadi. Suvlaming sanoat va maishiy chiqindilar bilan ifloslanishi
xam suv yetishmasligining asosiy sabablaridan biridir. Suvning
ifloslanishi deganda uning tarkibida sifatini kamaytiruvchi begona
birikmalaming mavjudligi tushuniladi. Qayta foydalanish uchun,
ifloslangan har bir m3 sanoat va maishiy oqovalarga Yu m3 xajmdagi
toza suvni aralashtirish lozim bo’ladi. Yer usti va yer osti suvlarini
ifloslovchi manbalar juda ko’p va xilma-xildir. Biologik ifloslovchilar
asosan maishiy oqova suvlarda mavjuddir. Sayyoramizda suvlaming
ifloslanishi natijasida har yili 500 milliondan ortiq kishi turli og’ir
64

---