H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

KOLLOID SISTEMALARNI OLISH VA TOZALASH USULLARI 

Reja  

1. Kolloid sistemalarni olish usullari: 

a) dispergatsion usul 

b) kondensatsion usul. 

2. Kolloid sistemalarni tozalash usullari: 

a) dializ 

b) ul’tradializ 

v) elektrodializ. 

Kolloid  sistemalarni  olish  uchun  ikkita  bir-biriga  qarama-qarshi  yo’llar  

bilan hosil qilish mumkin: birinchisi – yirik zarrachalarni maydalashdan, ikkinchisi 

–  modda  atomlari  va  molekulalari  Van-Der-Vaal’s  kuchlari  ta’sirida  birlashib, 

---

 

9 

agregatlarga  aylantirish.  Birinchi  usul  dispergatsion,  ikkinchisi  –  kondensatsion 

usullari deb aytiladi. Kolloid sistemalarda dispers faza zarrachalarining o’lchamlari 

1  nm  dan  to  100nm  gacha  bo;lishi  kerak.  Zarrachalarning  o’lchami  ana  shunday 

bo’lgan  suyuq  kolloid  sistemani  dispergatsion  usul  bilan  hosil  qilishning  ikkita 

sharti  bor  –  birinchidan,  dispers  faza  moddasi  shu  dispersion  muhitda  mumkin 

qadar  kam  eruvchan  bo’lishi  lozim;  ikkinchidan  –  sistemaga  dispers  faza  va 

dispersion  muhitdan  tashqari  yana  uchinchi  modda  bo’lishi  kerak.  Bu  modda 

kolloid  zarrachalar  sirtiga  yutilib, dispers faza  bilan  dispersion  muhit  zarrachalari 

o’rtasida  mustahkam  bog’lanishni  vujudga  keltiradi.  Kolloid  eritmalarni  barqaror 

qiladigan moddalar – stabilizator deyiladi. Dispergatsion usulda kolloid eritmalar 

hosil  qilish  uchun  qattiq  jism  stabilizator  bilan  birga  kukun  qilib  maydalaniladi 

yoki  elektr,  yoxud  ul’tratovush  yordami  bilan  suyuqlik  ichida  kukunga 

aylantiriladi.