H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev



Download 0,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/76
Sana04.10.2020
Hajmi0,63 Mb.
#49613
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   76
Bog'liq
kolloid kimyo fanidan

Broun  harakati.  Agar  ul’tramikroskop  orqali  kolloid  eritmalarni  tekshirib 

ko’rsak, o’sha vaqtda sistemaning zarrachalarini to’xtovsiz va  betartib harakatini 

kuzatamiz.  Ul’tramikroskop  kashf  qilinishidan  bir  qancha  vaqt  ilgari  ingliz 

botanigi  R.  Broun  oddiy  mikroskopdan  foydalanib,  suyuqlikka  aralashgan  gul  

changining  to’xtovsiz  va  tartibsiz  harakatda  bo’lishini  aniqladi  (1827  yil). 

Keyinroq borib,  bu harakat Broun harakati deb ataladigan bo’ldi.  

Broun  shu  hodisani  xilma-xil  moddalarda  kuzatib,  bu  tartibsiz  harakat 

moddaning  tabiatiga  bog’liq  bo’lmay,  temperaturaga,  suyuqlikning  aralashgan 

zarrachaning  katta-kichikligiga  va  suyuqlikning  qovushqoqligiga  bog’liq 

ekanligini  topdi.  Broun  harakatining  sababi  uzoq  vaqtgacha    aniqlanmay  keldi.  

XIX-asrning  ikkinchi  yarmida    gazlar  kinetik  nazariyasining  muvaffaqiyatlari 

asosidagina Broun harakati sababini aniqlash mumkin bo’ldi. Bu nazariyaga ko’ra 

suyuqlik molekulalari hamma  vaqt harakatda bo’ladi. Ular suyuqlikka tushirilgan 

zarrachaga  kelib  uriladi  va  uni  bir  tomonidan  ikkinchi  tomonga  siljitadi.  Broun 

harakati suyuqlik molekulalarining issiqlik harakatidan kelib chiqadi. 

Kolloid  zarrachaning  harakat  yo’li  doimo  o’zgarib  turadi,  uning  bosgan 

yo’lini chizib berish juda qiyin va aniq kuzatib bo’lmaydi. Kolloid sistemada bir 

sekund ichida zarracha o’z harakat yo’lini 10

23

 marta o’zgartiradi (.-rasm). 



 

 

 



 

 

 



 

 

Bu rasmda mastika suspenziyasining zarrachasi o’tgan yo’lining tekislikdagi 



proyeksiyasi ko’rsatilgan.  Zarrachaning siljishi Broun harakatining qanchalik sust 

yoki  tez  bo’layotganligi  haqida  fikr  yuritishga  imkon  beradi.  Kolloid  zarracha 

yo’lining ma’lum vaqt ichida o’zgarishi zarrachaning siljishi deyiladi. 



 

31 


1905  yilda  Eynshteyn  va    1906  yilda  Smoluxovskiy  Broun    harakatining 

kinetik nazariyasini  yaratdilar. Eynshteyn Broun harakatiga gaz qonunlarini tatbiq 

etib,  zarrachaning  ma’lum  vaqt  ichida  (∆t)  o’rtacha  siljishning  kvadrat  qiymatini  

aniqlash formulasini topdi: 

∆x

2

=2D∙∆t                      (I) 



bunda D-erigan moddaning diffuziya koeffitsiyenti  bo’lib, quyidagi formula 

bilan ifodalanadi: 

                                      D=

rh

N

T

R

6



1



                    (II) 

bu yerda N – Avogadro soni, R – gaz konstantasi, T -  absolyut temperatura, 

h  –  suyuqlikning  qovushqoqligi,  r    -    sharsimon  zarrachaning  radiusi.  Agar 

Eynshteyn tenglamasiga  D  ning qiymatini  qo’ysak: 



t

rh

N

T

R

x





3



1

2

             (III) 



Eynshteyn tenglamasi kelib chiqadi. 

Tenglamadagi    N  dan  boshqa  barcha  kattaliklari    tajribadan  topish  va  

ulardan  foydalanib,  Avogadro  soni  N  ni  hisoblab  chiqarish  mumkin.  Broun 

harakatini  yanada  batafsil  va  chuqur  tekshirish  natijasida  fluktuatsiyalar 




Download 0,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   76




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish