H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

b)  Elektrolitlar  aralashmalari  ta’sirida  bo’ladigan  koagulyatsiya. 

Kolloid  eritmalarga  elektrolitlar  aralashmasi  qo’shilganda,  uch  hol  bo’lishi 

mumkin: 

 

1)  Bir  elektrolitning  koagulyatsiyalash  qobiliyati  ikkinchi  elektrolitnikiga 

qo’shiladi. Bu hodisa elektrolit ta’sirining additivligi deyiladi.  

 

2)  Bir  elektrolitga  ikkinchi  elektrolit  qo’shilganda  birinchi  elektrolitning 

koagulyatsion ta’siri kuchayadi. Bu hodisa sensabilizatsiya deyiladi. 

 

3) Bir elektrolitning koagulyatsiyalash ta’siri boshqa  elektrolit qo’shilganda 

kamayadi.  Bu  hodisa  antagonizm  deb  ataladi.  Elektrolitlar  aralashmasi  ta’sirida 

koagulyatsiya vujudga kelishi birinchi rasmda ko’rsatilgan. 

 

 

 

 

 

 

---

 

83 

I-rasm. Elektrolitlar aralashmasi ta’siri ostida bo’ladigan koagulyatsiya. 

 

4)  Kolloidlarning  kolloidlar  ta’siridan  koagulyatsiyasi.  Kolloid  eritmaning 

qarama-qarshi  zaryadli  boshqa  kolloid  bilan  ham  koagulyatsiyani  yuqorida  aytib 

o’tdik.  Kolloidlarning  kolloidlar  bilan  koagulyatsiyasi  ularning  zaryadiga  va 

konsentratsiyasiga  bog’liq  bo’ladi.  Masalan,  AgI  ning  musbat  va  manfiy  zollari 

bo’ladigan o’zaro koagulyatsiyasini quyidagi sxema bilan ko’rsatish mumkin: 

 













AgI

x

n

xAg

nAgI

xI

nAgI















2

 

 

Kolloid eritmalar qizdirilsa, ba’zan tez koagulyatsiyalanadi, ba’zan qizdirish 

kam  ta’sir  etadi.  Buning  sababi  shundaki,  eritma  qaynatilganda  zolning  zaryadi 

kamayadi,  zarracha  va  ionlar  o’rtasidagi  muvozanat  buziladi  va  zol 

koagulyatsiyalanadi.