H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

Mitsella  va  uning  tuzilishi.  Kolloid  sistemalarni  olish  yo’llari  va  kolloid 

sistemalarning  elektrokinetik  xossalari  asosida  kolloid  zarrachalarning  tuzilishini 

bilish mumkin. Kolloid zarrachalarning tuzilishi shundan iboratki, kolloid zarracha 

–  juda  ko’p  molekula  yoki  atomlarning  birlashgan  ko’rinishi  va  ular  zarracha 

yadrosini tashkil etadi. Zarracha yadrosi qo’sh elektr qavat bilan qoplangan. Yadro 

va qo’sh elektron qavat bilan birga mitsella deyiladi. 

 

Mitsella  –  oddiy  molekulalarga  qaraganda  ancha  murakkab  tuzilishga  ega. 

Unda ikki qism – neytral modda – yadro va qo’sh qavatdan iborat. Yadro va unga 

adsorbilangan  ionlar  birgalikda  granula  –  kolloid  zarracha  deyiladi.  Granula 

ma’lum  zaryadga  ega  bo’lganligi  uchun  uning  atrofida  qarama-qarshi  zaryadli 

ionlar  yig’iladi.  Lekin  bu  ionlar  zarrachaga  zaifroq  tortilib  turadi  va  dispersion 

muhitning bir qismini tashkil qiladi. 

 

Shunday  qilib,  mitsella  -  granuladan  va  uning  atrofidagi  qarama-qarshi 

zaryadli  ionlardan  iborat  sistemadir.  Mitsella  elektr  maydon  ta’sir  etmagan 

sharoitda elektroneytral bo’ladi. Buni quyidagi sxema shaklida yozish mumkin:   

 

                                      granula 

yadro | adsorbsion qavat || diffuzion qavat| 

                                                            mitsella 

 

Misol tariqasida temir (III)-gidroksid zolini ko’rib chiqamiz: 

Bu  zolni  hosil  qilish  uchun  temir  (III)-xlorid  eritmasi  issiq  holatda  gidroliz 

qilinadi. Gidroliz reaksiyasi quyidagi tenglama bilan ifodalanadi: 

FeCI

3

+3H

2

O↔Fe(OH)

3

+3HCI 

 

Temir  (III)-gidroksidning  sirtdagi  molekulalari  xlorid  kislota  bilan 

reaksiyaga kirishib, ionli stabilizator FeOCI molekulalarini hosil qiladi: 

Fe(OH)

3

+HCI↔ FeOCI+2H

2

O 

FeOCI molekulalari dissotsilanib, FeO

+

 va Cl

-

 ionlarni hosil qiladi: 

FeOCI↔ FeO

+

+ Cl

-

 

---

 

78 

Tarkibi  jihatdan  kolloid  yadro  tarkibiga  yaqin  bo’lgan  ionlar  kolloid  zarrachalar 

sirtiga  adsorbilanadi  degan  qoidadan  foydalanib,  temir(III)-gidroksid  zolining 

tuzilishini quyidagi shaklda yozish mumkin: 

 

                    n[Fe(OH)

3

]∙mFeO

+

,     (m-x)CI

-

  + xCI

-

 

                      

yadro              adsorbsion qavat,         diffuzion qavat 

 

                                   granula                                        

                                             mitsella 

Bu zarracha musbat zaryadga ega ekanligi sxemadan ko’rinib turibdi. 

 

Endi manfiy zaryadli zol sifatida mishyak sul’fid zolini ko’rib chiqamiz: Bu 

zolni  hosil  qilish  uchun  arsenit  kislotasiga  vodorod  sul’fidni  ta’sir  ettirish  kerak. 

Sodir bo’ladigan reaksiya quyidagi tenglama bilan ifodalanadi: 

2H

3

AsO

3

+3H

2

S=As

2

S

3

+6H

2

O 

Eritmada vodoror ionlati ortiqcha miqdorda bo’lgan, shuning uchun bu sistemada: 

H

2

S↔HS

-

+H

+

 

Qo’sh  elektr  qavat    nazariyalari  asosida  kolloid  zarrachalarning  tuzilishi  haqida