H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

v) alkilarilsul’fokislotalar – RarSO₂OMe;

g) boshqa tipdagi anion gidrofil guruhlari bo’lgan moddalar (fosfatlar, tiofosfatlar va hokazo) kiradi.

Tarkibida C₁₀ dan C₁₇ gacha uglerod atomlari bo’lgan sintetik yog’ kislotalarning tuzlari anion sirt-faol moddalar sifatida keng qo’llanilmoqda. Ular o’simlik va hayvonlardan olinadigan organik yog’ kislotarning o’rnini bosmoqda. Alkilsul’fatlar suvda yaxshi dissotsilanadi; ulardan kislotali va ishqoriy eritmalarda ham foydalanish mumkin.

Amfoter sirt-faol moddalar tarkibida ikkita funksional guruh bo’lib, ulardan biri kislota va ikkinchisi asos xarakteriga ega. Tarkibida karboksil va amin guruhlar bo’lgan moddalar amfoter sirt-faol moddalar jumlasiga kiradi. Ular muhitning pH qiymatiga qarab anion sirt-faol yoki kation sirt-faollikni namoyon qila oladi.RNH(CH₂)_nCOO^-RNH(CH₂)_nCOOH RNH(CH₂)_nCOOH⁺

anion-faol ishqoriy amfoter sirt-faol kislotali kation-faol

muhitda modda muhitda

Noionogen sirt-faol moddalar suvda eriganda ionlarga parchalanmaydi. Bunday moddalarni tayyorlash uchun etilen oksid spirtlarga, karbon kislotalarga, aminlarga va boshqa organik moddalarga ta’sir ettiriladi. Masalan, polioksietilenlangan alkil spirtlarning hosil bo’lishini quyidagi tenglama shaklida ifodalash mumkin:

ROH+nCH₂-CH₂RO(OCH₂CH₂)_nOH

Kolloid sirt-faol moddalar alohida diqqatga sazovordir.

“Sirt-faol moddalar” termini ham aynan ana shularga oid. Kolloid sirt-faol moddalarning ajoyib xususiyati shundaki, ular termodinamik jihatdan barqaror kolloid dispers geterogen sistemalar hosil qila oladi. Ularning muhim xarakteristikalari quyidagilardan iborat:

1. 
   sirt-faolligi yuqori;
   
2. 
   mitselalar hosil bo’ladigan kritik konsentratsiyadan yuqori konsentratsiyaga ega bo’lgan lifil-kolloid eritmalar hosil qila oladi;