Х. С. Асатуллаев, Б. О. Турсунов, М. А. Маманазаров к

9.3. Корхона фаолиятни молиялаштиришда молиявий режалашти-
ришнинг ўрни. 
9.4. Корхонада инновацион фаолиятни молиялаштириш йўналиш-
лари.

 
9.1. Корхоналарни молиявий ресурслар билан таъминлашнинг 
моҳияти 
Бозор иқтисодиёти шароитида корхона молияси ўзининг иқтисодий 
моҳиятига кўра, объектив категориядир. Лекин хўжалик юритиш амалиётида 
жамият ижтимоий ривожланиш жараёнига таъсир этиш учун ундан онгли 
равишда фойдаланади. Маълумки, корхоналари молияси иқтисодий 
моҳиятига биноан мутлоқ категориядир. Бироқ, иқтисодиётда молиядан 
ижтимоий тараққиёт жараёнларига таъсир кўрсатиш воситаси сифатида 
фойдаланиш мумкин. Молиянинг шундай фойдаланиш имконияти уларнинг 
табиатида мавжуд. Ушбу категория моҳиятини тўла-тўкис билиш эса 

---

215 
ижтимоий ишлаб чиқаришда молиявий маблағлардан самарали фойдаланиш 
имконини беради.
Корхоналарнинг барқарор ривожланиши давлат иқтисодиётига катта 
ҳисса қўшиши, шунингдек, маҳаллий иқтисодиётнинг самарали ишлашида 
корхоналарнинг молиявий ресурслари ва шу молиявий ресурслардан оқилона 
фойдаланиш катта аҳамият касб этади. 
Молиявий ресурслар – бу мураккаб иқтисодий мезон бўлиб, уларни пул 
маблағлари билан тўлиқ тенглаштириш мумкин эмас. Молиявий ресурслар 
миқдор чегараларини ўрнатишга асос бўлувчи аниқ мезонларни ва уларнинг 
пул маблағларидан фарқларини яққол ажратиб кўрсатиш қийин. 
Молиявий ресурсларнинг моҳиятини таърифлаш чоғида уларнинг ялпи 
ички маҳсулот (ЯИМ) ва миллий даромад (МД)нинг кенгайтирилган такрор 
ишлаб чиқариш жараёнидаги функционал тайинланишидан келиб чиқиш 
мақсадга мувофиқ. Ушбу жараён товар ва пул массасининг ҳаракати билан 
тавсифланади, бир қанча босқичдан иборат бўлиб, уларнинг ҳар бирига товар 
ва пул оқимлари бир-бирига турлича мос келади. 
Молиявий ресурсларнинг таркиби ишлаб чиқаришнинг ривожланиш 
даражасига, унинг самарадорлигига боғлиқ ҳисобланади. Ишлаб чиқариш 
қанча йирик ва унинг самарадорлиги юқори бўлса, молиявий ресурсларнинг 
ҳажми ҳам шунча катта бўлади. Ишлаб чиқаришга жалб қилинган молиявий 
ресурслар унинг ўсишига ва такомиллашувига имконият яратади. 
Ҳозирги кунда корхоналар молиявий барқарорлигини таъминлашнинг 
асосий омилларидан бири уларнинг мавжуд ишлаб чиқариш ва молиявий 
ресурсларидан оқилона фойдаланиш, корхонада молиявий ресурсларнинг 
миқдорий ва сифат кўрсаткичлари ўртасида мутаносибликка эришишдан 
иборатдир. 
Молиявий ресурслар муайян давр учун такрор ишлаб чиқариш жараёни 
молиявий натижасининг миқдор кўрсаткичларини ифодалайди. Бу чиқиб 
кетаётган асосий фондларни қоплашга, ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқариш 
жамғармаси, жамоа истеъмолига йўналтирилиши қонуний ҳисобланган пул 

---

216 
маблағларидир. Ушбу макроиқтисодий кўрсаткич баланс хусусиятига эга. 
Чунки у ҳам даромадлар, ҳам харажатлар суммаси кўринишидан тақдим 
этилиши мумкин.