Х. М. Шеннаев Т. М. Баймуратов суғурта иши ўҚув қЎлланма

Мажбурий суғурта - суғурта муносабатлариннинг қонун кучига эга 
бўлган шакли. Мажбурий суғурта қонунчилик ҳужжатлари асосида амалга 
оширилади. Ушбу ҳужжатда суғуртага тортиладиган объектлар сони, 
суғурта жавобгарлигининг ҳажми, суғурта муносабатларида қатнашадиган 
томонларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари ҳамда бошқа реквизитлар 
кўрсатилади. Амалдаги қонунчиликка асосан, Ўзбекистонда мажбурий 
суғуртани тегишли лицензияга эга бўлган ҳар қандай суғурта компанияси 
ўтказиши мумкин. Шунингдек, мажбурий давлат суғурта турлари ҳам 
мавжуд. Масалан, ҳарбий хизматчилар, давлат божхона ва солиқ хизмати 
ходимлари ҳамда бир қаторда шундай тоифадаги шахслар бахтсиз 
ҳодисалардан мажбурий давлат суғуртасига тортилади. Бу суғурта тури 
бўйича суғурта мукофотлари Давлат бюджети маблағлари ҳисобидан амалга 
оширилади. 
Рискларни жойлаштириш: 
1) суғурта манфаати туфайли юзага келадиган суғуртавий ҳуқуқий 
муносабатларнинг бошланиш жараёни. Рискларни бирламчи, иккиламчи ва 
учламчи жойлаштириш мос равишда тўғридан тўғри суғурталаш, қайта 
суғурталаш ва ретроцессияни англатади. Бозор муносабатларига асосланган 
иқтисодиётда рискларни жойлаштириш суғурта воситачилари орқали 
суғурта бозорида амалга оширилади;
2) суғурта брокери ёрдамида бир вақтнинг ўзида йирик ва хавфли 
рискларни қисмларга бўлиб бир нечта суғурта компаниясида суғурталаш 
услуби. Бир қанча суғурта компаниялари таркибидан биттаси етакчи 
сифатида ажралиб чиқади ва у суғурта шартномасидаги шартларни 
маъқуллаб, рискнинг тегишли қисмини ўз жавобгарлигига олади. Кейин, 
брокер бошқа суғурта компанияларига мурожаат қилиб, рискнинг қолган 
қисмини ҳам жойлаштиради. 
Суғурта - ҳар хил нохуш ҳодисалар рўй бериши натижасида кўрилган 
зарарни қоплаш ҳамда фуқароларнинг ҳаётида тегишли суғурта ҳодисалари 
рўй берганда уларга моддий ёрдам кўрсатиш мақсадида ташкил этиладиган 
ва ундан фойдаланиш билан боғлиқ (мақсадли пул фондлари) иқтисодий 
муносабатлар йиғиндиси. ўтказиш шартига қараб, суғурта мажбурий ва 
ихтиёрий бўлади. Объектига кўра, мулкий, шахсий ва жавобгарлик 
суғуртасига бўлинади. Суғуртанинг асосини риск ташкил этади. Суғурта - 
бу рискни тақсимлаш усулидир. 

---

16