Х. М. Шеннаев Т. М. Баймуратов суғурта иши ўҚув қЎлланма

зарурлиги ва аҳамияти. 
Бозор 
муносабатлари 
шароитида 
юридик 
ва 
жисмоний 
шахсларнинг 
учинчи шахслар манфаатига 
Зарар етказиш хавфи кучаяди. Бу хавфнинг рўй бериши натижасида 
етказилган зарарни қоплаш юзасидан зарар етказган шахсларнинг 
жавобгарлигини суғурта қилиш мамлакатимизда ўз ривожини топмоқда. 
Ана шундай жавобгарликни суғурта қилишнинг кенг тарқалган турларидан 
бири – транспорт воситалари эгаларининг учинчи шахсларга зарар етказиш 
фуқаролик жавобгарлигини суғурталашдир. 
Маълумки транспорт юқори хавфни келтириб чиқарувчи манбалардан 
бири ҳисобланади. 
Траспорт ҳайдовчиси транспорт воситасини бошқариш жараёнида 
учинчи шахсларнинг муайян манфаатларига, соғлиғига зарар етказиши 
мумкин.
Йўл транспорт ҳодисаси натижасида зарар кўрган шахслар, кўп 
ҳолатларда айбдорлардан зарарни ундириб ололмайдилар. Ғайри қонуний 
ҳаракат туфайли юридик ёки жисмоний шахсларнинг соғлиғи, ҳаёти ёки 
мол-мулкига етказилган айбдор шахс томонидан тўлиқ ҳажмда қопланиши 
лозим. Қонун ҳужжатларида зарарни тўлаш мажбурияти зарар етказувчи 
бўлмаган шахсга юклатилиши мумкин. Зарар етказган шахс агар зарар ўз 
айби билан етказилмаганлигини исботласа зарарни тўлашдан озод этилиши 

---

135 
мумкин. 
Бугунги кунда аҳоли турмуш даражасининг доимо ошиб бориши 
транспорт воситаларининг янада такомиллашиши жаҳонда автомобиллар 
сонининг мунтазам ўсишига олиб келаяпти. Ўзбекистон Республикасида 1,5 
млн.дан ортиқ автотранспорт воситалари бўлиб 2005 йилга келиб уларнинг 
сони айрим ҳисоб-китобларга кўра 3 млн.га етиши кутилмоқда. Шубҳасиз 
бу “UZDEWOO АВТО” автомобиль заводи томонидан ва яқин ҳамда узоқ 
ҳориж 
мамлакатларидан 
ҳалқаро 
стандартларга 
мос 
келадиган 
автомобилларнинг келиши ҳисобга эришилади.
Афсуски транспорт воситалари сонининг кўпайиши салбий 
оқибатларга олиб келади. Яъни, йўл-транспорт ҳодисаси билан боғлиқ 
бахтсиз ҳодисалар кўпайиши мумкин. 
Ўзбекистон Республикаси Ички Ишлар Вазирлиги йўл харакат 
хавфсизлиги бошқармасининг маълумотларига қараганда биргина 2000 
йилларнинг 9 ойи мобайнида 1981 та йўл транспорт ҳодисаси рўй берган 
бўлиб унда 150 киши ҳалок бўлган
1
. 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон 
Республикасида транспорт воситалари ва бошқа ўзиюрар машина ҳамда 
механизмлар эгалари фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғуртаси 
тўғрисида” 1994 йил 30 декабрда қабул қилган 632-сонли қарорига (бу 
қарорга Вазирлар Маҳкамасининг “Суғурта хизматлари бозорини янада 
ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” 2002 йил 27 ноябрдаги 413-
сон қарори билан қўшимча ва ўзгартиришлар киритилган) мувофиқ, 1995 
йил 1 январдан бошлаб транспорт воситалари эгалари фуқаролик 
жавобгарлигининг мажбурий суғуртаси жорий этилган. Ўзбекистон 
Республикаси ҳудудида фаолият кўрсатаётган мулкчиликнинг барча 
шаклларидаги транспорт воситалари эгалари фуқаролик жавобгарлиги 
мажбурий суғуртасига жалб қилинадилар. 
Ушбу фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғуртасини жорий 
этилганлиги йўл-транспорт иштирокчилари манфаатларини ҳимоя этишга 
ва улрани ижтимоий муҳофаза этишга қаратилгандир.