Х. М. Шеннаев Т. М. Баймуратов суғурта иши ўҚув қЎлланма

Суғурта ташкилотининг 
харажатлари ва уларнинг таркиби. 
Суғуртачининг жами маблағлар 
сарфи суғурта «маҳсулот»и 
таннархини ташкил этади. У амалдаги меъёрий ҳужжатлар асосида тартибга 
солинади ҳамда суғуртачи харажатларнинг таркибини белгилаши учун асос 
ҳисобланади. Солиққа тортиш базасини аниқлашда суғуртачининг жами 

---

103 
харажатлари ва уларнинг таркибини аниқлаштириш ҳам талаб этилади.
Суғурта ташкилоти харажатларининг таркиби ҳам хилма-хилдир (2-
чизма). Суғурта ташкилотининг харажатлари саккиз турдан иборат бўлиб, 
ҳар бир тур ўз навбатида, асосий ва мақсадли фаолият ҳамда 
харажатларнинг амалга оширилиши вақтига қараб гуруҳланади. Суғурта 
ташкилоти харажатларининг турларига тўхталадиган бўлсак, улар ўз 
аҳамиятига кўра қуйидаги гуруҳларга бўлинади: 
а) суғуртани амалга ошириш харажатлари. Бу харажатлар суғуртачи 
фаолиятини молиялаштириш учун амалга оширилади. Суғурта ташкилоти 
фаолиятини таҳлил этишда мазкур харажатлар таркибини маълум 
белгиларига кўра гуруҳлаш мақсадга мувофиқдир. 
Суғуртачининг фаолияти жараёнида маблағлар сарф этилиши 
юзасидан белгиланган вазифаларга кўра, суғурта ташкилоти даромади ва 
зарарлари ҳақидаги ҳисоботига мос равишда суғурта ишини юритиш 
харажатлари таркибини қуйидагича гуруҳлаш мумкин:
- шартномаларни тузиш ва бажариш харажатлари; 
- инвестиция фаолияти бўйича харажатлар; 
- бошқарув харажатлари. 
Б) суғурта ишини юритиш харажатлари сарфланишига кўра 
қуйидагича бўлиш мумкин: 
- иш ҳақи тўловлари; 
- давлат фондларига ажратмалар, ходимларни тайёрлаш харажатлари, 
реклама ҳамда маркетинг харажатлари, хўжалик харажатлари ва бошқалар; 
Суғурта ишини юритиш харажатларининг юзага келиши даврига кўра, 
уларни қуйидаги гуруҳларга бўлиш мумкин: 
2-чизма